Rakım Elkutlu kimdir?

Çeşitli musiki dallarında beste ve şarkı formunda 450'den fazla eser yapan bestekar...

Klasik Türk müziğinin hafız bestekarlarından, tam adı Mehmet Rakım Elkutlu olan besteci, 1869'da Hisar Camisi imam-hatiplerinden Şuayb Efendi ile Sıdıka Hanım'ın oğlu olarak İzmir'de dünyaya geldi.

Elkutlu, 7 yaşındayken, İzmir Mevlevihanesi şeyhi olan amcası neyzen Emin Dede'den (Emin Efendi) musiki meşk etti.

Ortaöğrenimini İzmir İdadisinde tamamlayan Elkutlu, Zağralı müderris İsmail Efendi'den İslami ilimler tahsili aldı.

Rakım Elkutlu, 17 yaşında mevlevihanenin naathanlığı görevini üstlenirken, 28 yaşında kudümzenbaşılığına getirildi.

- 20 yaşında bestekar oldu

Dayısı Nureddin Efendi’nin teşvikiyle 20 yaşında bestekarlığa başlayan Elkutlu'nun ilk bestesinin, sözleri Abdülhak Hamid'e ait, "Hayran-ı cemal olmağa cidden emelim var" güfteli dügah makamındaki şarkı olduğu düşünülüyor.

Usta besteci, Zekai Dede'nin öğrencilerinden bestekar Hafız Aziz Efendi'den de dersler aldı.

Elkutlu'nun 20 yaşında evlendiği ilk eşi Nadire Hanım'dan Şuayib isminde bir oğlu dünyaya geldi. Nadire Hanım'ın vefatından sonra Sıdıka Hanım ile evlendi. Bir süre sonra ayrılan çiftin, çocukları olmadı. Elkutlu, hayatını oğluyla yeğenlerinin yanında devam ettirdi.

Musiki çalışmalarını amcasının vefatından sonra bestekar Tanburi Ali Efendi ile yaklaşık 5 yıl devam ettiren Elkutlu, 10 yıl kadar meşk ettiği Yahudi asıllı besteci Santo Şikari'den geniş bir repertuvar öğrendi.

Çeşitli musiki dallarında beste ve şarkı formunda 450'ye yakın eseri bulunan Rakım Elkutlu, 1892'de babasının vefatı üzerine, İzmir Hisar Camisi imam ve hatipliğine tayin edilerek son nefesine kadar bu görevini sürdürdü.

İzmir’in Yunanlardan kurtarılmasından sonra adliyede Mahkeme-i Şer'iyye Dairesi'nde göreve başlayan Elkutlu, ayrıca İzmir Musiki Cemiyeti'nin başkanlığını üstlendi.

İzmir'de 4 Aralık 1948'de 79 yaşında vefat eden Elkutlu, Hisar Camisi’nde kılınan cenaze namazının ardından Kokluca Mezarlığı'na defnedildi.

- Çok hızlı beste yapardı

Çok iyi usul bilmesine rağmen, meşk geleneğine önem verdiği için nota öğrenmediği bilinen Rakım Elkutlu'nun bestelerinin az bir kısmı bugüne ulaşabildi.

Eşsiz bestelere imza atan Elkutlu, ayrıca hızlı beste yapmasıyla ve şiir seçmekte büyük titizlik göstermesiyle biliniyordu.

Rakım Elkutlu, 35 yaşındayken bestelenmesi için Şeyh Nureddin Efendi'nin kendisine verdiği güfteyi bir gecede besteledi. Karcığar makamındaki eser, uzun süre birçok dergahta okundu.

Karcığar, hicazkar, kürdili hicazkar, hicaz, hüzzam, nihavend ve rast makamlarını çok sevdiği bilinen sanatçı, ayin-i şerif, tevşih, durak, ilahi, beste, ağır semai, yürük semai, şarkı, türkü, marş, peşrev ve saz semaisi formlarında eserler besteledi.

Mualla Geçergün, Hüseyin Mayadağ, neyzen Ahmet Yardım, Kerim İleri, hafız Kemal Çavuşoğlu, hafız İsmail Özses, İsmail Demirdöven, İsmet Çetinsel, İsmet Yazar ve Bekir Sıdkı Sezgin usta bestecinin yetiştirdiği isimler arasında yer aldı.

Mevleviyye ve Rifaiyye tarikatlarına mensup olan besteci Rakım Elkutlu, İzmir'de Tanburi Ali Efendi'den sonra Türk musikisini tanıttı ve bu alanda bir çevrenin oluşmasına vesile oldu.

Esprili bir kişiliğe sahip Rakım Elkutlu'nun eserlerinden bazıları şöyle;

- "Acemaşiran-Hal güzeldir nazlı yar",

- "Beyati-Ne bahar kaldı ne gül ne de bülbül sesi var",

- "Buselikaşiran-Çoban kaval çalar onun hayatı şairanedir",

- "Hicaz-Gözlerinden okudum gönlünü kalbim yanarak",

- "Hicazkar-Canlandı bu sessiz gecenin şiiri denizde",

- "Hüseyni-Çeşme başında duran şu güzel köylü kızı",

- "Hüzzam-Susmuş gece her yer sizi dinlerdi denizden",

- "Karcığar-Nazır olmaz sana alemde teksin",

- "Muhayyer-Gezdikçe bahçeler sinem dağıtır",

- "Nihavend-Hayal içinde akıp geçti ömrü derbederim",

- "Rast-Müjdeler olsun size ya mü'minin",

- "Saba-İnce kirpiklerinin sinede bin yaresi var",

- "Segah-Zatını da'vet buyurdu bu gece Rabbu'l-muin",

- "Şehnaz-O vefasız güzelin sözlerine aldandım",

- "Tahirbuselik-Çile-i baht-ı siyahım dolmuyor",

- "Uşşak-Vuslat-ı canana erişmiş gönül",

- "Yegah-Çepçevre bahar içinde bir yer gördük",

- "Zavil-Gül yüzünü açarsın tebessümler saçarsın".

Derleyen: Ahmet Esad Şani - aa