Sarkophagos

Sarkophagos nedir?

Sarkophagos: Antik çağda içine ölünün yatırıldığı, ahşap, pişmiş toprak, taş, kireç taşı, veya mermerden yapılmış, genellikle bezemeli özel sanduka.

 Antik Yunan ve Roma’da en yaygın gömüt malzemesi olarak kullanılmıştır.

Gerçek anlamdaki ilk lahitler Mesopotamia ve Mısır’da ortaya çıkmıştır. Bu lahitler daha çok pişmiş topraktan basit tekneler olarak yapılıp, üstü aynı malzemeden yapılmış düz levha şeklindeki bir kapakla örtülmekleydi. Taştan yapılmış lahitler Mısır’da, M.Ö. yaklaşık 2600 yıllarında, saraylara benzetilerek tasarlanmış, üstlerine kapı ve pencere gibi detaylar işlenmişti. M.Ö. yaklaşık 1600 yıllarında pişmiş toprak, ahşap ya da taştan insan biçiminde (antropoid) lahitler yapılmıştır. Bazılarının üzerinde hieroglyph ile yazılmış açıklamalar bulunmaktadır. Ancak firavunlar ve aile bireyleri (örneğin Tutankhamon’un lahti) için som altın ya da gümüşten yapılmış olanları da mevcuttur.

Minos Uygarlığında yapılmış pişmiş toprak (terrakotta) lahitler bol bezemelidir.

M.Ö. IX. yüzyılın ikinci yansında Assur’da teknesi ve kapağı taştan lahitler yapılmaya başlamıştır. Bu lahitler, M.Ö. VIII. yüzyılın ortalarında Urartular tarafından da benim-senmiştir.

M.Ö. VI. yüzyılda İtalya’da lahit kapaklarının üstünde ölüyü karısıyla ya da kocasıyla yatar vaziyette gösteren pişmiş toprak lahitler yapılmaya başlanmıştır. Anadolu’da ise; Geç Arkaik dönemde Klazomenai pişmiş toprak boyalı ve dikdörtgen lahitlerin merkezi olmuştur.

 M.Ö. V. yüzyılda Lykia Bölgesi’nde taş lahitler görülmeye başlar. Bu lahitler bölgenin evlerine benzetilerek yapılmışlardır. “Lykia tipi lahitler” olarak isimlendirilen lahitlerin, ince uzun gövdeleri ve mahya kirişleri bulunan semerdam şeklinde kapakları vardır.

Hellenistik dönemde ise oldukça süslü kabartmalı lahitler yapılmıştır. Bu döneme en güzel örnekler; Osman Hamdi Bey tarafından Sayda (Sidon) da yapılan kazılarda ele geçen İskender, Ağlayan Kadınlar ve Satrap Lahitleridir. Anadolu’da bu dönemde kapaklı ve üçgen çatılı lahitler görülmektedir.

Roma döneminde yapılan lahitler süsleme bakımından oldukça zengindir. Ölen şahsa ait kabartma resim, ölü ziyafeti sahnesi, medusa betimlemesi, av sahneleri gibi betimlemeler görülür. Bu dönemde Anadolu’da Sidemara ve Pamphylia tipi olmak üzere iki tip lahit görülmektedir.

Sidemara tipi lahitler düz kapaklı olup, üzerinde ölünün varsa eşiyle birlikte uzanmış heykelleri yer almaktadır.

Gövde üzerinde ise kabartma olarak ölüyle ilgili sahneler, tanrı, tapmak ve madalyon resimleri yer almaktadır. Bu lahitler sütunlü lahitlerdir.

Pamphylia lipi lahitler tapınak görünümlüdürler. Kapakları tapınak çatısına benzer ve üçgen alınlıklıdır. Gövde üzerinde kabartma figürler ve girlandlar yer alır.