Tarihte bu hafta 14-20 Ocak

TBMM'nin oluşumunun ardından, ilk anayasa "Teşkilatı Esasiye" 20 Ocak 1921'de kabul edildi

TBMM'nin oluşumunun ardından, ilk anayasa "Teşkilatı Esasiye Kanunu" 20 Ocak 1921'de kabul edildi.

Toplam 23 maddeden oluşan anayasa, "Teşkilatı Esasiye Kanunu" olarak cumhuriyetin kuruluşundan sonra hayata geçirilen 1924 Anayasası'na kadar süreçteki Büyük Millet Meclisi Hükümeti'nin genel işleyiş çerçevesini çizdi.
1921 Anayasası'nın ilk üç maddesinde "Egemenliğin kayıtsız şartsız milletin olduğu" hükme bağlanıyor ve "Türkiye devletinin Büyük Millet Meclisi tarafından yönetileceği" kuralı getiriliyordu.
TBMM'deki anayasa görüşmelerinde farklı görüşler dile getiriliyor, bazı konular tartışmalı geçiyordu. Bunlardan biri de 1. maddedeki ''Egemenlik kayıtsız ve şartsız milletindir'' ifadesiydi. Mustafa Kemal, önem verdiği bu ifadeye ilişkin görüşlerini açıklamak için kürsüye çıkıyor ve görüşlerini açıklıyordu. Mustafa Kemal'in sözleri, tutanaklara, bugünün Türkçesi ile şöyle yansıyordu:
"Bir defa 1. maddedeki ifadenin anlamı egemenliğin kayıtsız ve şartsız millete ait olduğudur ama ondan sonra da halkın kaderini doğrudan doğruya ve fiilen yönetmesine dayalı bir yönetim düzeninin izleneceği belirtiliyor. Öyleyse halkın kaderini doğrudan doğruya ve fiilen elinde tutmasının çok geniş bir anlamı vardır. Bunların her birini ayrı ayrı belirlememiz ve sınırlamamız gerekir, bu belirleme ve sınırlamaya giriştiğimiz vakit bunun başlangıcı Yüce Meclisinizdir. O nedenle Yüce Meclisinizin yetkisinin de tüm milletçe çok açık bir biçimde bilinmesi gerekir. Yoksa, genel olarak 'kayıtsız ve şartsız' sözcükleriyle başlayan cümle Yüce Meclisimizin yetkisini ifadeye yetmez."
Mustafa Kemal, ilk Meclisin, aynı zamanda bir kurucu meclis olduğunu da ifade ederek, "Ulusun gerçek vekillerinden oluşan Yüce Meclis, bu yetkileri artık bir kişiye bırakmak istemiyor. Bunu kendisi yapmak ve tümüyle üzerine almak istiyor. Öyleyse bunu ifade etmeliyiz." diye konuşuyordu.
Haftanın diğer olayları ise şöyle:
 

14 Ocak
1923- Mustafa Kemal, Batı Anadolu gezisine çıktı.
1923- Atatürk'ün annesi Zübeyde Hanım, İzmir'de öldü.
1923- Londra-New York arası ilk telefon görüşmesi yapıldı.
1938- Türkiye-Irak-İran-Afganistan arasında imzalanan Sadabad Paktı, TBMM'de onaylandı. Saldırmazlık anlaşması, 1979'da İran tarafından feshedilinceye kadar yürürlükte kaldı.
1943- Sir Winston Churchill, Franklin Roosevelt ve Charles De Gaulle, Casablanca Konferansı'nda bir araya geldi.
1944- ''Milli Şair'' Mehmet Emin Yurdakul 75 yaşında öldü.
1963- Fransa Cumhurbaşkanı Charles De Gaulle, İngiltere'nin Ortak Pazara girmesini reddetti.
1964- Meclis, Ortak Pazar anlaşmasını onayladı.
1987- Vehbi Koç, Uluslararası Ticaret Odasınca ''Dünyada Yılın İş Adamı'' seçildi.
1990- Eski milli kaleci, iş adamı Sabri Dino, Boğaziçi Köprüsü'nden atlayarak intihar etti.
1996- Besteci Onno Tunç, Bursa'dan İstanbul'a giderken kullandığı tek motorlu uçağın Armutlu Bozburun'da düşmesi sonucu yanındaki Hasan Kanık ile öldü.
1998- Türk sanat müziği sanatçısı Safiye Ayla, tedavi gördüğü hastanede vefat etti.
2011- "Arap Baharı" ilk meyvesini Tunus'ta verdi. Tunus'ta bir kişinin kendini yakmasıyla başlayan gösterilerin ardından Devlet Başkanı Zeynelabidin Bin Ali ülkeden kaçtı, geçiş hükümeti kuruldu.
2014- Nijerya Devlet Başkanı Goodluck Jonathan, aynı cinsiyetten kişilere evlenme yasağı getiren yasayı onayladı.
2016- Diyarbakır'ın Çınar ilçesinde, Emniyet Müdürlüğü binası civarında teröristlerce bomba yüklü araçla düzenlenen saldırıda, 6 kişi yaşamını yitirdi, 6'sı polis, 39 kişi yaralandı. Sivillerin de hedef alındığı saldırıda 5 aylık bir bebek ile 4 ve 12 yaşında iki çocuk hayatını kaybetti.
2018- ABD, Suriye'de ağırlıkla SDG'den (PYD/PKK'nın paravanı) oluşan 30 bin kişiyi bulacak "Sınır Güvenlik Gücü" kuracağını açıkladı.

15 Ocak
1884- İstanbul Lisesi açıldı. Okulun ilk adı ''Şems-ül Maarif'' idi. 1896'da resmi okullar arasına dahil edildi.
1892- Basketbol kuralları bu oyunun ilk kez ortaya çıktığı Springfield'de yayımlandı.
1902- Nazım Hikmet, Selanik'te doğdu.
1919- Mustafa Kemal Paşa, Şişli'deki evinde, Albay İsmet (İnönü) Bey ile ''Anadolu'ya geçmek'' konusunu görüştü.
1949- İmam hatip kursları açıldı.
1952- ABD, Türkiye'nin NATO'ya girişini onayladı.
1964- III. Londra Konferansı toplandı. İngiltere, Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs hükümetleri ile Kıbrıs Türk ve Rum toplumu liderleri katıldı.
2005- Filistin lideri Yaser Arafat'ın 11 Kasım 2004'te ölmesinin ardından 9 Ocak'ta devlet başkanı seçilen Mahmud Abbas, yemin ederek göreve başladı.
2006- Sosyalist Michelle Bachelet, Şili'nin ilk kadın devlet başkanı oldu.
2014- FIFA kokartlı Türk hakem Cüneyt Çakır'ın, 2014 FIFA Dünya Kupası'nda görev yapacağı açıklandı.
2014- Avrupa Birliği, radikalleşmeyle ve şiddeti benimseyen aşırılıkla mücadele için bilgi bankası oluşturma kararı aldı.
2016- Burkina Faso'nun başkenti Ouagadougou'daki bir otele bomba yüklü araçla düzenlenen saldırıda 28 kişi hayatını kaybetti.

16 Ocak
1595- Padişah III. Murat 49 yaşında öldü. III. Mehmet tahta çıktı.
1920- Milletler Cemiyeti ilk toplantısını Paris'te yaptı.
1923- Mustafa Kemal Paşa, İzmit'te, İstanbul'dan gelen gazetecilere açıklamalarda bulundu. Mustafa Kemal'in düzenlediği ilk basın toplantısı ertesi sabaha kadar sürdü.
1979- İran Şahı Rıza Pehlevi, ülkesini terk ederek ailesiyle Mısır'ın Assuan kentine gitti.
1991- ABD, Irak'a hava akınları ve füze saldırısı başlattı.
1996- Avrasya feribotu, dört silahlı kişi tarafından Trabzon Limanı'nda kaçırıldı. Feribota, Anadolu Feneri açıklarında demir attıran ve Çeçenistan'a dikkat çekmek isteyen eylemciler, 72 saat sonra güvenlik güçlerine teslim oldu.
1998- Refah Partisi kapatıldı.
2010- 2010 Avrupa Kültür Başkenti olan İstanbul'da etkinlikler, şehrin yedi ayrı noktasındaki kutlamalarla başladı.
2014- Yunanistan'da geçen yıl parlamentoda kabul edilen, "240 İmam Yasası"na ek olarak, "Batı Trakya'daki devlet okullarında eğitim gören azınlık mensubu ailelerin çocuklarına Kur’an ve din dersinin Yunan dilinde öğretilmesini" öngören yasa çerçevesinde, Yunan devleti tarafından tayin edilen din adamları görevlerine başladı.
2015- Uluslararası Ceza Mahkemesi, Filistin’deki savaş suçlarıyla ilgili ön soruşturma açılması kararı aldı.
2016- Tayvan'daki 19'uncu dönem başkanlık seçimlerinden zaferle ayrılan Demokratik İlerleyiş Partisinin (DPP) kadın lideri Tsai Ing-wen, ülkenin ilk kadın lideri oldu.
2016- Uluslararası Atom Enerjisi Ajansının İran'ın nükleer anlaşma kapsamında gerekli adımları tamamladığını onayladığını duyurmasının ardından ABD ve AB, İran'a yönelik yaptırımları kaldırdı.
2017- Hong Kong-Bişkek seferini yapan Boeing 747 tipi kargo uçağının Bişkek yakınlarında yerleşim birimine düşmesi sonucu 37 kişi öldü.
2017- 15 Temmuz Demokrasi ve Milli Birlik Günü, Milli Eğitim Bakanlığınca hazırlanan yeni müfredat taslağında yerini aldı.
2018- Türkiye'nin PYD/PKK'ya olası askeri harekatı öncesinde gerginliğin arttığı Afrin'de, siviller küçük gruplar halinde göçe başladı.
2018- ABD Savunma Bakanlığı Afrin'deki PYD/PKK unsurlarını desteklemediklerini ve onları DEAŞ ile mücadele operasyonlarının parçası olarak görmediklerini açıkladı.

17 Ocak
1875- Karaköy-Beyoğlu arasında Tünel hizmete girdi. Tünel dünyanın en eski üçüncü ve en küçük metrosuydu.
1929- Temel Reis (Popeye) çizgi bandı ilk kez yayımlandı.
1946- BM Güvenlik Konseyi ilk toplantısını yaptı.
1958- Türkiye'de modern psikolojinin kurucusu Ord. Prof. Mustafa Şekip Tunç, İstanbul'da hayatını kaybetti.
1960- Yahya Kemal Müzesi açıldı. Müze, Fatih Külliyesi'nin Baş Kurşunlu Medresesi'nde bulunuyor.
1987- Bülent Ecevit, Siyasi Partiler Kanunu'na aykırı davranmaktan 11 ay 20 gün hapse mahkum edildi.
1991- Körfez Savaşı, müttefik uçaklarının Irak ve Kuveyt'teki hedefleri vurmalarıyla başladı.
1995- Japonya'nın Osaka-Kobe bölgesinde meydana gelen 7,2 büyüklüğündeki depremde 3 bin kişi öldü.
2000- İstanbul'da bir villaya operasyon düzenleyen polisle çıkan çatışmada, terör örgütü Hizbullah'ın elebaşı Hüseyin Velioğlu ölü ele geçirildi. Genişletilen operasyonda, mezar evler ortaya çıkarıldı ve Hizbullah mensupları yakalandı.
2011- Tunus'ta Devlet Başkanı Bin Ali'nin devrilmesiyle sonuçlanan halk ayaklanmasından sonra ülkede yeni ulusal birlik hükümeti kuruldu.
2012- İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi, Agos gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Hrant Dink'in öldürülmesine ilişkin davada, tutuklu sanık Yasin Hayal'e ''Hrant Dink'i tasarlayarak öldürmeye azmettirmek'' suçundan ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası verdi.
2013- Deneyimli gazeteci ve Kanal D Haber Grup Başkanı Mehmet Ali Birand, tedavi gördüğü hastanede 72 yaşında hayatını kaybetti.
2013- ABD, 1991’den bu yana ilk kez Somali hükümetini resmen tanıdı.
2014- İstanbul Maratonu, Uluslararası Atletizm Federasyonları Birliği tarafından dünyanın en iyi maratonlarına verilen "Altın Kategori" (Gold Label) nişanesine üçüncü kez layık görüldü.
2014- Avrupa Konseyinde İsveçli diplomat Raoul Wallenberg adına düzenlenen insani yardım ödülü, törenle Roman kökenli Türk yönetmen Elmas Arus’a verildi.
2016- AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini, İran'a uygulanan ekonomik ve finansal yaptırımların kaldırıldığını açıkladı.
2017- Kuala Lumpur-Pekin seferini yaparken 2014'te Hint Okyanusu'nda kaybolan Malezya Havayollarına ait 370 sefer sayılı uçağı bulmak için yürütülen arama çalışmaları, üç yılın ardından sonuç alınamadan noktalandı.
2018- Terör örgütü PYD/PKK, Türk Silahlı Kuvvetlerinin Afrin üzerindeki baskısını azaltmak amacıyla Münbiç’teki unsurlarıyla yığınak yapmaya başladı.

18 Ocak
1778- İngiliz kaşif James Cook, Hawaii adalarına ulaştı.
1886- Kadınlar, Şukufezar dergisinde ''saçı uzun aklı kısa'' deyimine karşı mücadele başlattı.
1910- Çırağan Sarayı yandı. Saray 1865'te Sultan Abdülaziz tarafından inşa ettirilmişti.
1919- I. Dünya Savaşı'nda yenik düşen devletlerle anlaşmalar yapmak üzere, İtilaf Devletleri temsilcilerinin oluşturduğu ''Paris Barış Konferansı'' açıldı. Avrupa'nın haritası yeniden çizildi.
1924- İstanbul'da Milli Türk Ticaret Birliği Kongresi toplandı.
1927- Lozan Antlaşması, Amerikan Senatosu tarafından reddedildi.
1944- ''Trak'' adlı yolcu vapuru, Çanakkale'den Bandırma'ya giderken kayalara bindirerek battı, 24 kişi öldü.
1956- Atatürk'ün kız kardeşi Makbule Atadan vefat etti.
1991- Hükümet, TBMM'den, gerektiğinde Türk Silahlı Kuvvetlerinin yurt dışında görevlendirilmesi ve yabancı askerlerin Türkiye'de bulundurulması konusunda yetki aldı.
2010- Gazeteci-yazar Abdi İpekçi cinayeti ve iki ayrı gasp suçundan hükümlü Mehmet Ali Ağca, Sincan F tipi Cezaevi'nden tahliye edildi.
2013- ABD'li bisikletçi Lance Armstrong, 7 Fransa Bisiklet Turu şampiyonluğunu doping yaparak kazandığını itiraf etti.
2014- Hindistan’ın Mumbai Müslüman Davudi Buhra topluluğunun lideri Syedna Muhammed Burhaneddin’in ölümü nedeniyle toplanan kalabalığın yol açtığı izdihamda 18 kişi öldü, en az 40 kişi yaralandı.

19 Ocak
1945- Türkiye'de Deutsche Bank ve Deutsche Orient Bank faaliyetlerini durdurdu ve tasfiye hazırlıklarına başladı.
1950- Çin önderi Mao Zedong, Ho Şi Minh önderliğindeki Kuzey Vietnam'ı tanıdı.
1960- İsveç'in başkenti Stockholm'den Ankara'ya gelen İskandinav Hava Yollarına (SAS) ait yolcu uçağı, Esenboğa Havaalanı yakınlarında düştü, 42 kişi öldü.
1966- Hindistan'da Nehru'nun kızı İndra Gandhi başbakan oldu.
1969- Prag'da Jan Palach adlı öğrenci, Sovyetler Birliği'nin Çekoslovakya'yı işgalini protesto için kendini yaktıktan 3 gün sonra öldü. Prag'da protesto amaçlı eylemler düzenlendi.
2005- ''Türkler: Bin Yılın Yolculuğu 600-1600'' sergisi, Londra'daki Royal Academy of Arts'ta (Kraliyet Sanat Akademisi) açıldı.
2007- Agos gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Gazeteci Hrant Dink, uğradığı silahlı saldırıda yaşamını yitirdi. Zanlı Ogün Samast, ertesi gün Samsun'da yakalandı.
2011- Rize Milletvekili Mesut Yılmaz, Demokrat Partiden istifa etti. Mecliste temsil edilen parti sayısı 6'ya düştü.
2012- Cumhurbaşkanının halk tarafından seçilmesini ve seçimlerin 5 yılda bir yapılmasını, 11. Cumhurbaşkanının görev süresinin de 7 yıl olmasını içeren Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu, TBMM Genel Kurulunda kabul edildi.
2014- Adana'da jandarma ekipleri, Adana-Ceyhan istikametinde seyreden 3 tırda arama yaptı. Adana Valiliği, konuyla ilgili, "3 araçta cumhuriyet savcılığının talimatı ile yapılan kontrollerde, Milli İstihbarat Teşkilatının rutin görevlerini ifa eden personelin bulunduğu anlaşılmıştır." açıklamasında bulundu.
2015- Meclis, 10 yıl sonra Yüce Divan oylaması yaptı. Eski bakanlar Zafer Çağlayan, Muammer Güler, Egemen Bağış ve Erdoğan Bayraktar ile ilgili Genel Kurul'da yapılan gizli oylamalarda, Yüce Divan'a sevkleri kabul edilmedi.
2015- Bakanlar Kurulu, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan başkanlığında toplandı. Eski Cumhurbaşkanları Cemal Gürsel, Fahri Korutürk, Kenan Evren, Turgut Özal ve Süleyman Demirel'den yıllar sonra ilk kez bir Bakanlar Kurulu toplantısı, cumhurbaşkanı başkanlığında yapıldı.
2015- Olimpiyat şampiyonu kayakçı Lindsey Vonn, kariyerinin 63. zaferini kazanarak "Alp Disiplini Kayak Dünya Kupası tarihinin en fazla yarış kazanan kadın sporcusu" unvanını aldı.
2018- FETÖ'nün 15 Temmuz darbe girişiminde TRT'nin Ulus'taki yerleşkesi ve Digiturk binasının işgaline ilişkin 57'si tutuklu 93 sanığın yargılandığı davada, 23 sanık ağırlaştırılmış müebbet, 35 sanık müebbet hapis cezasına çarptırıldı.

20 Ocak
1793- Fransa Kralı XVI. Louis, giyotinle idam edildi.
1895- Darülaceze kuruldu.
1918- Midilli Kruvazörü, İmroz açıklarındaki mayınlara çarparak battı. Birinci Dünya Savaşı'nın başında, 11 Ağustos 1914'te İngiliz filosunun izlediği Almanların Goeben ve Breslau gemileri, Çanakkale Boğazı'ndan geçmiş ve ilkine ''Yavuz'', ikincisine 'Midilli'' adı verilmişti.
1921- TBMM'nin oluşumunun ardından, 23 maddelik ilk anayasa ''Teşkilatı Esasiye'' kabul edildi.
1936- Ankara'da Endüstri Kongresi toplandı. Toplantıda İkinci Beş Yıllık Sanayi Planı esasları kabul edildi.
1936- Sinemaların esas filmle bir de ''öğretici film'' göstermek zorunda olduğuna ilişkin yasa çıkarıldı.
1947- Fransa'da Charles De Gaulle, politikadan çekildiğini açıklayarak görevinden istifa etti.
1956- Varlık dergisinin Roman Armağanı'nı, Yaşar Kemal, ''İnce Memed'' romanıyla kazandı.
1961- Londra Konferansı'nda Kıbrıslı Rumlar, federal yönetim tezini reddetti. Bunun üzerine Kıbrıs Türk Toplumu temsilcileri konferanstan çekildi.
1993- Ünlü Amerikalı aktris Audrey Hepburn öldü.
1994- Sahneye çıkan ilk Türk kadını, Devlet Sanatçısı Bedia Muvahhit, 97 yaşında vefat etti.
2003- Merkezi Nüfus İdare Sistemi (MERNİS) hizmete girdi.
2010- Hamas liderlerinden Mahmud El Mabhuh, Dubai'de kaldığı otelde öldürüldü.
2013- ABD'de ikinci kez başkan seçilen Barack Obama, yemin ederek ikinci dönemine resmen başladı.
2014- İran ile P5+1 ülkeleri arasında nükleer program konusunda varılan mutabakat uygulanmaya başlandı.
2017- ABD'nin 44. Başkanı Barack Obama, Beyaz Saray'a veda etti. 45. Başkan Donald Trump, Kongre'de yemin ederek göreve başladı.
2017- İstanbul Emniyet Müdürlüğü ve AK Parti İstanbul İl Başkanlığına terör örgütü DHKP-C militanlarınca lav silahıyla saldırı düzenlendi. Her iki olayda ölen ya da yaralanan olmadı.
2018- ABD'de federal hükümet, geçici bütçe tasarısının Senato'dan geçememesi nedeniyle Donald Trump’ın başkanlığının birinci yıl dönümünde resmi olarak kapandı.
2018- Genelkurmay Başkanlığı, Suriye'nin Afrin bölgesindeki PKK/KCK/PYD/YPG, DEAŞ, El Kaide terör yuvalarına karşı 20 Ocak 2018'de "Zeytin Dalı Harekatı" başlattı.