Topada Yazıtı: Topada Yazılı Kaya Anıtı

Topada Yazılı Kaya Anıtı nedir, Topada Yazıtı nedir, Topada Yazıtı nerededir, Topada Yazıtı ne anlatmaktadır?

Topada Yazılı Kaya Anıtı (Topada Yazıtı); Nevşehir'in Acıgöl ilçesinin 3 kilometre kuzey doğusundaki Ağıllı köyü yakınında, Luvi hiyeroglifi (Luwi hiyeroglifi) ile yazılmış 8 satırlık metin bulunan, Geç-Hitit dönemine ait kaya yazıtıdır.

Hayli iyi korunmuş yazıt Geç Hitit krallıklarından Tabal dönemine aittir. Gerek korunmuşluk durumu gerekse zengin içeriği ile döneminin en önemli yazılı kaynaklarındandır.

Acıgöl ilçesinin eski adı Topada olduğu için yazıt bu isimle anılmıştır.

Hitit metinlerini okumayı başarabilen Çek asıllı Alman Asurolog Bedrich Hrozny tarafından 1935 yılında yayınlanan yazıt önceleri Hitit kralı II. Tutḫaliya dönemine tarihlendirilmiş ancak Ddha sonraki yıllarda, Asur yazılı verilerden de hareketle, Wasusarma’nın saltanat döneminin sonları için önerilen MÖ 730 yılı civarına tarihlendirilmiştir.

Geç Hitit dönemine ait Luvi hieroglifi ile yazılmış anıt, yaklaşık 5 metre yüksekliğinde kayalıklarla çevrili bir platonun doğusunda, çıkıntılıbir kayanın düzeltilmiş yüzeyi üzerine kazınmıştır. Çizgilerle ayrılmış 8 satırdan oluşur. Kaya anıtının sağ tarafında ana metinden ayrı olarak metnin yazıcısına ait imza satırı olduğu sanılan bir kaç işaret bulunmaktaydı. Ancak söz konusu satırın 1986 öncesinde tahrip edilmiştir.

Bazalt kayaçların yoğun olduğu bir alan içerisindeki yazıtın yüzü, 1.5 km güneyindeki Ağıllı Höyüğü’ne (Karahöyük) dönüktür. Ağıllı’da yapılan arkeolojik yüzey araştırmalarında, Erken Tunç Çağı’ndan Roma Dönemi’ne uzanan seramikler bulunmuştur. Topada yazıtı ve Ağıllı Höyüğü, Ovaören-Yassıhöyük’ün yaklaşık 25 km doğusundadır. Demir Çağı’nın en önemli dağ kentlerinden birisi olan Göllüdağ ise Topada yazıtının yaklaşık 25 km güneydoğusundadır.

Prof. Dr. S. Yücel Yeşilyurt'a göre; Topada yazıtının söz konusu Demir Çağı merkezlerine olan uzaklığının, metinde anlatılan askeri ve siyasi mücadelelerin kapsamı ve adı geçen ülke/şehirlerin lokalizasyonu açısından önemli bir referans noktası oluşturduğu anlaşılmaktadır. Bu kapsamda, büyük kral Wasusarma’nın elde ettiği zaferin ardından siyasi propaganda amacıyla yazdırdığı Topada yazıtının, içerisinde bulunduğu coğrafya ve Orta Anadolu’da bu dönemde yaşanılan siyasi değişimler çerçevesinde değerlendirilmesi gerekir.

Yazıtın, Kral Wasusarma ve dostlarının karşısında yer alan sekiz düşman kralla yapılan mücadeleleri ve bunun sonucunda elde edilen zaferi anlatır. Metindeki anlatımlara göre mücadeleler üç yıldan daha uzun sürmüştür. Ancak böylesine önemli mücadelenin diğer yerel yazılı kaynaklara ve Asur kaynaklarına yansımamış olması son derece dikkat çekicidir.

Wasusarma’nın mücadelenin başlatıcısı olmaması, sekiz kralın büyük kral Wasusarma’yı hedefe alan bir siyasetin etrafında birleşmesi, büyük kralın dostu olan üç önemli kralın da esasında bu siyasetin karşısında olması diğer dikkat çeken noktalardır.

Wasusarma ve dostlarının hakimiyet alanları göz önüne alındığında, düşman kralların daha güneyden Karaman ve Ereğli hattından gelebilecek krallar olmaları da mümkündür

Düşman sekiz kralın büyük krala karşı güçlerini birleştirdikleri ülkenin/şehrin ismi “Parzuta” olarak geçmektedir. “Parzutalılar” şeklinde yapılan tanımlama ise, etrafında düşmanların birleştiği ülkenin/şehrin isminden hareketle, Wasusarma’nın karşısındaki “ittifakı” tanımlamak için kullanılmıştır. Yazıtın son kısımlarında “Ta-x” adında bir ülke/şehrin adının geçer.