Topkapı Sarayı kayıyor tartışması yine gündemde

Topkapı Sarayı’nın zeminindeki kayma ve zemin sıvılaşması tartışmaları bugün Hürriyet gazetesi tarafından tekrar gündeme taşındı. Bakan Avcı, yapılan haberde yanlış ibarelerin kullanıldığına dikkat çekti ve Marmara'ya bakan istinat duvarının, Marmaray'a bakan şeklinde anlaşıldığını söyledi.

Hürriyet Gazetesinden Ömer Erbil'in haberine göre;  Topkapı Sarayı Müzesi’nin duvarlarında ve kubbelerinde büyük yarıklar oluştu ve haberdeki iddiaya göre bunları Marmaray inşaatı ve Avrasya Tüneli inşaatı olumsuz etkiledi.

Kültür ve Turizm Bakanı Nabi Avcı yaptığı açıklama ile haberdeki iddiaların yeni olmadığına dikkat çekti ve bazı ibarelerin çarpıtıldığını belirterek, "Topkapı Sarayı'na yönelik, Marmaray inşaatının veya Avrasya Tüneli inşaatının olumsuz etkilerine dair elimizde hiçbir bilimsel gösterge vesaire yok" açıklamasında bulundu.

İşte Hürriyet Gazetesindeki iddialar ve Bakan Avcı'nın yaptığı açıklama: 

HÜRRİYET'İN HABERİNDEKİ İDDİALAR

İçinde Topkapı Hançeri, Kaşıkçı Elması, Nadir Şah Tahtı, Zümrüt Sorguç, Zümrütlü Maşrapa, Altın Miğfer, Hz. Osman’ın Kılıcı, Abanoz Taht gibi paha biçilmez eserlerin bulunduğu Fatih Köşkü çökme tehlikesi yaşadığı için ziyarete kapatılmıştı. Köşkün restorasyonu sırasında sıvaların raspalanması (soyulması) neticesinde ortaya çıkan durum uzman raporlarına şöyle yansımıştı: ‘‘Raspa sonrası ortaya çıkan deformasyonların büyüklüğü çatlak boyutunu aşarak ayrık ve yarık seviyelerine geldiği gözlemlenmiştir.’’

Topkapı Sarayı denize yürüyorTopkapı Sarayını çökme noktasına getiren duvarlarında ve kubbelerinde oluşan dev yarıkların sebebi belli oldu. Tarihi yapının zemininde Sarayburnu’na doğru bir kayma ve zemin sıvılaşması tespit edildi. Sarayda oluşan yarıkların zemindeki kaymanın etkisi ile meydana geldiği sonucuna varıldı.

Büyük Projelerer tetikledi

Kültür ve Turizm Bakanlığı uzman raporlarından sonra tarihi yapının kurtarılması için çalışmalara başladı. Uzun yılların ihmali göz önüne alınarak makyaj tabir edilen geçici onarım yerine çatlak ve yarıkların sebebi araştırıldı. Bu amaçla gerek köşkün içine gerekse çevreye 26 sondaj kuyusu açarak içine sismik hareketliliği ölçen inklinometre propları ile delgilerin tabanına zemindeki boşluk suyu basınçlarını ölçen piyezometre yerleştirildi. Bu cihazlardan alınan veriler GPRS aracılığıyla bir veri bankasına aktarılacak. Yetkililer bu cihazların amacının bugün için değil sarayın uzun yıllar izlenebilmesi için yapıldığını belirtiyor.

Son iki yıldır deprem kaynaklı sismik hareketler, Marmaray ve Avrasya Tüneli gibi büyük projelerin oluşturduğu zemin titreşimlerinin kaymayı tetiklediği düşünülüyor. Ayrıca 1920’li yıllarda yapılan saray drenaj sistemininde yer yer tıkanmalar, körelme veya atık suyun deşarj edilememesinin de zemin sıvılaşmasını artırdığı tahmin ediliyor.

Kayma Uzun Yıllar İçinde Oldu

Metodolojik olarak sorunun tespitine yönelik çatlakların oluşmasında zeminsel etkilerin ağır bastığı görüldü. Yakın zamanda bölgede oluşan istinat duvarlarının yıkılma sebebinin de bu olduğu sonucuna varıldı. Tarihi yapının statik güçlendirme yöntemi belirlendi.

Kaymanın uzun yıllar içinde gerçekleştiği, bunda Topkapı Sarayı drenaj sisteminin eski olmasının ve sistemin yer yer çalışmamasının zemindeki sıvılaşmayı artırdığı düşünülüyor. Zemin etüt ve tasarım şirketi tarafından yürütülen çalışmalar sonucunda oluşan ön inceleme raporuna göre zemindeki bu kaymanın önüne geçebilmek için Fatih Köşkü ile aynı aks üzerinde bulunan Mecidiye Köşkü, Sarayın Mutfak bölümlerinin etrafı ile yamaçta bulunan istinat duvarının güçlendirilmesi için çelik kazık çakma önerisi yapıldı. Jeoradar yöntemi ile zeminin altınında kalıntılar tespit edildi. Bu kalıntıların tarihi kaynaklardan da bilindiği üzere Roma dönemi akropolü olduğu düşünülüyor. Fore kazık uygulaması yapılması halinde kalıntıların büyük zarar göreceği, betonun zemin altında birçok noktaya ulaşarak kalıntılarda dönüşü olmayan tahribata neden olacağından çelik kazık yöntemi önerildi. Çelik kazıklar 1-1,5 metre aralıklarla ve jeoradar sonuçları göz önüne alınarak kalıntılara zarar vermeyecek şekilde yerleştirilmesi planlandı.

Zemin Sıvılaşması en önemli sorunlardan biri

Saray’ın zemininde kaymanın yanı sıra zemin sıvılaşması da tespit edildi. Yeraltı su seviyesi altındaki tabakaların mukavemetlerini kaybederek, katı yerine viskoz sıvı gibi davranmaya başlamasına zemin sıvılaşması deniyor. Bir anlamda zemindeki toprağın suya doyması olarak nitelendirilen zemin sıvılaşması taşıma gücünü kaybettiğinde yapıda hasara yol açan, önemli ölçüde oturma ve dönmelere neden oluyor. Yapının ağırlığı büyük değilse taşıma gücünün zayıflaması büyük oturmalar ortaya çıkarmıyor ama sıvılaşma artıkça ve önlem alınmadığında oluşacak kayma binayı da yerinden oynatıyor ya da binada çatlak, yarık gibi hasarlar oluşturuyor. İstinat duvarının arkasındaki zemin sıvılaştığı zaman yatay zemin basıncı önemli derecede artış gösteriyor. Nitekim Gülhane parkındaki istinat duvarı ile Konyalı restorandaki istinat duvarlarının göçmesi bu sebebe bağlanıyor. Saray’ın avlusunda oluşan obruk benzeri çökmenin de drenaj sisteminin eskiyerek o bölgede zemin sıvılaşmasına neden olmasından kaynaklandığı belirtiliyor. 

BAKAN NABİ AVCI'NIN AÇIKLAMASI

Kültür ve Turizm Bakanı Nabi Avcı, Agos Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Hrant Dink'in suikast sonucu hayatını kaybetmesinin 10. yılı dolayısıyla Balıklı Ermeni Mezarlığı'ndaki kabri başında düzenlenen anma törenine katıldı. 

Burada basın mensuplarının sorularını yanıtlayan Avcı, Topkapı Sarayı'nda yer hareketleri olduğu yönündeki iddialara ilişkin soru üzerine, bu konuda daha önce açıklamalar yaptıklarını söyledi.

Fatih Sultan Mehmet'in köşkü olarak da bilinen Hazine Dairesindeki çatlaklar nedeniyle Topkapı Sarayı ile ilgili bir hassasiyetin oluştuğunu dile getiren Avcı, şöyle konuştu:

"Bu konuda bizim İstanbul Teknik Üniversitesi, Boğaziçi Üniversitesi ile ilgili uzmanlarla yaptığımız çalışmalar var. Bu çalışmalar 1 yıldan beri sürüyor. En son geçtiğimiz ay içinde, özellikle Hazine Dairesine etki eden faktörleri belirlemek için çevrede 26 sismik kayıt kuyusu açıldı. Bu kuyuya yerleştirilen cihazlar aracılığıyla sarayın ve özellikle Hazinedeki çatlakların ne kadar, yer zeminindeki hareketlilikten ne kadar, başka faktörlerden, basınçtan vesaire etkilendiğini belirlemek için bilimsel bir çalışma başlatıldı. O çalışmaların sonuna gelmek üzereyiz. Şubat sonu itibarıyla bunlar net olarak belirlenmiş olacak." 

Basında yer alan haberde, Marmaray ve Avrasya Tüneli çalışmalarının da buradaki zemin hareketliliğine olumsuz etki ettiğine dair dolaylı da olsa bir imanın bulunduğunu aktaran Avcı, "Bu, doğru değil. Elimizdeki bütün bilimsel raporlar, çalışmalarla ilgili raporlar, böyle bir etkiden söz etmiyor. Böyle bir etki olduğuna dair elimizde bilimsel bir veri yok ama bunlar biliyorsunuz genellikle böyle şehir efsanesi olarak konuşulur. Buna rağmen biz, o sismik kuyular üzerinden yaptığımız çalışmalarla zaten ne tür yer hareketliliklerinin bölgeye ne oranda etki ettiğini ölçme şansını yakalamış olacağız. Ona göre de gerekli restorasyon ve diğer tedbirleri alacağız." diye konuştu. 

"Denize doğru bir kayma var mı?" sorusu üzerine Avcı, denize doğru bir kaymanın söz konusu olmadığını vurgulayarak, şunları kaydetti:

"Daha önce de Marmara Denizi'ne bakan istinat duvarındaki çatlamalar nedeniyle bir bilim adamımızın yaptığı açıklama vardı. Bilim adamımızın yaptığı açıklamalarda ilgili uzman arkadaş diyor ki 'Marmara'ya bakan, yani Marmara Denizi'ne bakan istinat duvarında çatlamalar var'. Fakat bunu okuyan bazı kişiler, o demeçteki 'Marmara'ya bakan istinat duvarı' sözünü, 'Marmaray İstasyonu'na bakan gibi algılıyor. Halbuki yazının içinde, demecin kendisine baktığınız zaman zaten görüyorsunuz Marmara Denizi kastediliyor. Marmara Denizi'ne bakan istinat duvarı... Marmaray İstasyonu ayrı, o uzak zaten oraya. Oraya bakan istinat duvarı da yok. Eski deyimle apostrof kayması olunca sanki Marmaray İstasyonu'na ilişkin açıklama yapmış gibi algılamış bazıları. Doğru değil. Marmara Denizi'ne bakan istinat duvarı diyor, demecin altını okuduğunuz zaman onu görüyorsunuz zaten. Gerek Marmaray inşaatında gerek Avrasya Tüneli inşaatında, gerek benzer büyük inşaatlarda, büyük veya küçük bütün inşaatlarda çevre etki analizleri yapılır, ona ilişkin gerekli raporlamalar yapılır ondan sonra inşaatlara başlanır. Dolayısıyla Topkapı Sarayı'na yönelik, Marmaray inşaatının veya Avrasya Tüneli inşaatının olumsuz etkilerine dair elimizde hiçbir bilimsel gösterge vesaire yok."