Troya Müzesi'nin kuruluşuna ilişkin belgeler bulundu
Troya Müzesi'nin (Eski Çanakkale Müzesi) tarihiyle ilgili yapılan araştırmada, 1936 diye bilinen kuruluş yılının 1911 olduğuna ilişkin belgeler bulundu.
Bundan üç yıl önce 18 Mart 2019'da ismi Troya Müzesi olarak değiştirilen Çanakkale Müzesi'nin tarihiyle ilgili geçen yıl eylül ayında devlet arşivlerinde başlatılan çalışma tamamlandı.
Çalışma kapsamında öncelikle 1936 yılında Fevzipaşa Mahallesi'ndeki Zafer Meydanı'nda yer alan Ermeni kilisesinde kurulduğu bilinen Çanakkale Müzesi'nin faaliyete başlamasına yönelik bilgiler incelendi.
Troya Müzesi'nin Müdürü Rıdvan Gölcük, müdür yardımcıları Kemal Çibuk, Sinem Düzgören ve uzmanlar Musa Tombul, Özgür Çavga, Osman Çapalov, Hasan Taylan, Ayşenur Bozkurt, Manolya Tükel, Derya Güney, Güney Can Gülşan, Nurver Ferendeci, Betül Özmen, Gonca Dikenci, Hazal Fırat, Özdem Güneri tarafından devlet arşivlerinde yapılan incelemelerde, Çanakkale Müzesi'nin 1911 yılında Çanakkale İdadisi'nde (lise) kurulduğu belirlendi.
Araştırmada ayrıca müzenin ilk müdürü, hademesi ve koleksiyon gelişmesine yönelik belgelere de ulaşıldı.
- Kamuoyu ile ilk kez paylaşılıyor
Merkeze bağlı Tevfikiye köyü sınırları içinde bulunan Troya Antik Kenti girişindeki Troya Müzesinin Müdürü Rıdvan Gölcük, gazetecilere yaptığı açıklamada, 111 yıllık belgeleri ilk kez kamuoyu ile paylaştıklarını bildirdi.
Kurumsal geçmişlerini daha iyi öğrenmeye çalıştıklarını belirten Gölcük, "Birçok yayında Çanakkale Müzesi'nin kuruluş tarihi 1936 yılı olarak anılmaktaydı. Fakat bunun yanı sıra 1932 ve 1930 yılında kurulduğunu söyleyen yayınlar vardı. Dolayısıyla kuruluş tarihçesi konusunda bir mutabakat olmadığını gördük. Tarihler farklı şey söylese de tüm belgelerde Çanakkale Müzesi'nin, Zafer Meydanı'ndaki Ermeni kilisesinde kurulmuş olduğu söyleniyordu. Çalışmalarımızın büyük bir kısmını devlet arşivlerinde yürüttük. Devlet arşivlerinde Çanakkale Müzesi'nin kuruluşuna ilişkin çok önemli bir belgeye rastladık." diye konuştu.
Gölcük, ulaştıkları belgelerin 1911 yılına ait olduğunu aktardı.
Bu belgede, Çanakkale Müze Şubesinin kurulmasından bahsedildiğini dile getiren Gölcük, "Hatta ilk belgeyle, Çanakkale Müze Şubesi'nin kurulabilmesi için 10 bin kuruşluk ödenek talebinde bulunuluyor. Ardından bu bütçenin sağlandığını gördük. İlk müze binası olarak kullanılan yer bilinenin aksine Ermeni kilisesi olmadığını tespit etmiş olduk. İlk müze binası Çanakkale İdadisi yani Çanakkale Lisesi, yani bugünkü Çanakkale Öğretmenevi olduğunu tespit etmiş olduk." dedi.
- "Çanakkale Müzesi, Osmanlı'nın en erken müzecilik uygulamalarından biri"
Gölcük, belgelerde başka önemli verilere de ulaştıklarını belirtti.
Müze-i Osmaniye Müdürlüğünden Maarif Nezaretine (Milli Eğitim Bakanlığı) gönderilen 15 Temmuz 1911 tarihli evrakta, müze hademeliğine 100 kuruş maaşla Hamza Ağa'nın atandığının belirtildiğini bildiren Gölcük, şunları kaydetti:
"O dönemdeki Maarif Müdürümüz Sermet Efendi, Çanakkale Müzesi'nin de ilk müdürü oluyor. Bu çalışma ile beraber müzenin ilk müdürüne, ilk hademesine, müzenin ilk binasına, ilk koleksiyon toplamaya ilişkin çok önemli belgeler bulunmuş oldu. Müzenin kuruluş tarihinin 1936 değil, 1911 yılı olduğu tespit edildi. Osmanlı döneminde 1911 yılında başlayan müzecilik neye tekabül ediyor. İlk müzemiz bugünkü İstanbul Arkeoloji Müzesi, ardından Bursa ve Sivas açılıyor. Çanakkale Müzesi'nin ise Osmanlı topraklarında yapılmış en erken müzecilik uygulamalarından, müzecilik girişimlerinden biri olduğunu görüyoruz. Anadolu'da, Bursa ve Sivas’tan sonra Çanakkale Müzesi en erken tarihlerde açılan müze olarak karşımıza çıkıyor. Çanakkale Müzesi'nin içinde bulunduğumuz 2022 yılında, 111'inci yılını hep beraber kutluyor olacağız. Bu belge sadece Çanakkale müzeciliği konusunda önemli değil, bizim Türk müzeciliğimizin ne kadar eskiye ve geçmişe uzandığını fakat üzerindeki tozu atmamız gerektiğini, üzerinde çalışma yapmamız gerektiğini bizlere gösterdi. Dolayısıyla bu Çanakkale müzeciliği için olduğu kadar Türk müzeciliği için de son derece önemli bir belge. Kamu tarihinin belgelenmesi açısından da sanırım müzecilik dışında Çanakkale'de en eski kamu kurumlarından birinin Çanakkale Müzesi olduğu belgelenmiş oldu."
AA Burak Akay