Ünlü tarihçi Bernard Lewis vefat etti

'Atatürk Uluslararası Barış Ödülü sahibi Bernard Lewis 101 yaşında hayatını kaybetti.

İslam, Ortadoğu ve Batı ilişkisi üzerine eserleri olan İngiliz asıllı Yahudi tarihçi Bernard Lewis, dün 101 yaşında ABD'de hayatını kaybetti.

Dünyanın en ünlü tarihçilerinden Profesör Bernard Lewis 101 yaşında hayatını kaybetti. Özellikle Ortadoğu tarihi üzerine yaptığı çalışmalarla bilinen Lewis, 1998 yılında 'Atatürk Uluslararası Barış Ödülü'ne layık görülmüştü.

Ortadoğu tarihçiliğinin en önemli isimlerinden Prof. Bernard Lewis’in ölüm nedenine ilişkin henüz resmi bir açıklama yapılmadı.

ABD’de Princeton Üniversitesinde profesörlük yapan Lewis, Neo-conların fikir babalarından biri olarak görülüyordu. Lewis, ABD’yi Irak işgaline götüren süreçte dönemin ABD Başkanı George W. Bush'un ve danışmanlarının sıkça fikirlerine başvurduğu kilit isimlerden biriydi.

Sözde 'Ermeni Soykırımı'nı reddetmesi ile de gündeme gelen Lewis, İslam'a yönelik fikirleri nedeniyle önyargılı olmakla eleştiriliyordu.

1916 yılında Londra’da dünyaya gelen Lewis, yüksek lisans ve doktora çalışmalarını ağırlıklı olarak Ortadoğu ve İslam tarihi üzerine yaptı. Latince, Yunanca, Eski Ahit İbranicesi, Klasik Arapça, Farsça ve Türkçe dillerini bilen ABD'li tarihçi, Ortaçağ İslam dünyası, Arap dünyası ve Osmanlı Devleti üzerine çalışma yapıp, geriye 40’tan fazla kitap ve yüzlerce makale bıraktı.

“İsmaililiğin Kökeni” başlıklı doktora tezini 1939 yılında Londra Üniversitesi İslam Tarihi Kürsüsünden döneminin meşhur oryantalistlerinden H. A. R. Gibb’in danışmanlığında hazırlayan Lewis'in, doktora sonrası kariyerine oryantalist çalışmaları damga vurdu. Lewis’in İslam dünyasına ilişkin fikirleri tarihçilerin yanı sıra siyasi elitleri ve karar vericileri de etkiledi.

- En ünlü eleştirmeni Edward Said’di

Lewis’in Ortadoğu ve Arap kimliği üzerine yaptığı çalışmalarına yönelik en ağır eleştiriler Filistinli düşünür Edward Said’den geldi.

Said, 1978’de yayımlanan “Oryantalizm” başlıklı kitabında Lewis’in de aralarında bulunduğu Batılı Ortadoğu tarihçilerinin Ortadoğu ve Arap toplumlarına negatif bir yaklaşımla yaklaştığı tezini ortaya koydu.

Lewis’in fikirlerini “Arap halklarına ve kültürüne karşı ustaca ve ısrarlı Avrupa merkezli bir önyargı” olarak niteleyen Said, Lewis’in çalışmalarını da dahil ederek oryantalist çalışmaların yanlış ve romantize edilmiş bir Ortadoğu imajı üzerinden Avrupa ve Amerika emperyalizmini haklı göstermeye çalıştığı tezini öne sürüyordu.

Oryantalistlerin Doğu'yu sadece tahakküm etmek için çalıştığını dile getiren Said, Lewis’i ayrıca İsrail’in yayılmacı politikasına taraflı yaklaşmakla ve siyonizmin şiddetini desteklemekle suçluyordu.

Said’in Lewis’e yönelik eleştirisi, akademide de iki düşünürün akademik polemikleri ekseninde bir tartışma ortaya çıkardı.

- Soykırım iddialarına karşı çıktı

Lewis’in bilinen önemli taraflarından biri ise sözde “Ermeni soykırımı” iddialarına karşı çıkmasıydı.

Prof. Lewis, 1993’te Le Monde gazetesine verdiği bir röportajda 1915’teki olayların “soykırım” olmadığını, “savaşın bir yan ürünü” olduğunu söylemişti.

Lewis, 1993 yılında Le Monde gazetesine verdiği demeçte, 1915 olaylarını “aynı vatan için iki halk arasında süren kavganın soykırım ile bittiğinin kuşkulu olduğu” ifadelerini kullanmıştı.

Ayrıca 1915 olaylarının bir "soykırım" olmayıp bir “tehcir” olduğunu belirten Lewis, bunu "savaşın bir yan ürünü" olarak değerlendiriyordu. Paris'te bir mahkeme bunu sözde “Ermeni soykırımının inkarı” olarak kabul etmiş ve Lewis’i sembolik olarak 1 frank para cezasına çarptırmıştı.

Lewis ayrıca Osmanlı’nın Ermenileri yok etmek için bir planı olmadığını, Osmanlı belgelerinin Ermenileri tehcir niyetini ispatladığına işaret ediyordu.

ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, hayatını kaybeden tarihçi Bernard Lewis'e ilişkin, "Ortadoğu'ya dair anladığım birçok konuyu onun kitaplarına borçluyum." ifadesini kullandı.

Pompeo, Amerikalı tarihçi, Ortadoğu uzmanı akademisyen Lewis'in ölümüne ilişkin yazılı açıklama yaptı.

"Dünya gerçek bir bilim adamı ve harika bir insanı kaybetti." ifadesini kullanan Pompeo, 101 yaşında hayatını kaybeden Lewis için şunları kaydetti:

"Onunla bir kere buluştum fakat yazdığı birçok şeyi okudum. Ortadoğu'ya dair anladığım birçok konuyu onun kitaplarına borçluyum. Lewis, Ortadoğu dahil olmak üzere dünyanın her yerinde sıkı bir demokrasi savunucusu olmuştur. O, aynı zamanda benim de inandığım bir konu olan Amerikalıların ülkelerinin gücünden dolayı gurur duymaları gerektiğine inanmıştır."

Lewis, 1998 yılında “Atatürk Uluslararası Barış Ödülü”ne layık görülmüştü.

Lewis’in, Modeɾn Tüɾkiye'nin Doğuşu (1988), İslam'ın Siyasal Söylemi (1993), Oɾtadoğu: Hıɾistiyanlığın Doğuşundan Günümüze 2000 Yıllık Taɾihi (1996), İslam Dünyasında Yahudileɾ (1996), Müslümanlaɾın Avɾupa'yı Keşfi (1997), Çatışan Kültüɾleɾ - Keşifleɾ Çağında Hıɾistiyanlaɾ, Müslümanlaɾ, Yahudileɾ (1999), Oɾtadoğu'nun Çoklu Kimliği (2000), Taɾihte Aɾaρlaɾ (2000), Alamut Кalesi ve Hasan El Sabbah(2012) gibi Türkçeye çevrilmiş 10'dan fazla eseri bulunuyor.

30’dan fazla kitap, yüzlerce makale kaleme alan Lewis’in Türkçe yayımlanmış başlıca eserleri şöyle:

Modern Türkiye’nin Doğuşu
Demokrasinin Türkiye Serüveni
İstanbul ve Osmanlı İmparatorluğu Medeniyeti
İslam’ın Siyasal Söylemi
Ortadoğu: Hıristiyanlığın Doğuşundan Günümüze 2000 Yıllık Tarihi
İslam Dünyasında Yahudiler
Babil’den Dragomanlara
Müslümanların Avrupa’yı Keşfi
Çatışan Kültürler – Keşifler Çağında Hıristiyanlar, Müslümanlar, Yahudiler
Ortadoğu’nun Çoklu Kimliği
Tarihte Araplar
Alamut Kalesi ve Hasan El Sabbah
Tarih Notları
İnanç ve İktidar – Ortadoğu’da Din ve Siyaset
İslam ve Batı
Semitizm ve Anti-Semitizm