Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı: Çorum Yazılıkaya Anıtı
Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı nedir? Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı nerededir? Yazılıkaya Açık Hava Tapınağına nasıl gidilir?
Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı (Çorum Yazılıkaya Anıtı); Çorum'un Boğazköy ilçesinde dağ yamacına inşa edilmiş, yüksek kayalıklarla çevrili Hitit dönemi Açıkhava Tapınağı’dır. M.Ö.13. yüzyılda inşa edildiği belirlenen tapınak, üstü açık, iki kült mekanından oluşur.
Tapınakta sadece Hitit panteonunun tanrıları değil, çevre kültürlerden Hurri, Luwi, Mısır panteonundan birçok tanrı ve tanrıça betimi yer almaktadır. Kabartmaların Hitit Devleti’nin resmi tanrılar topluluğunu oluşturduğu ve Hititlerin imparatorluk sürecinde etkileşime geçtikleri kültürlerin yerel tanrılarını da kendi panteonlarına kattıkları anlaşılmaktadır.
Yüzey buluntuları ile jeofiziksel araştırmalara göre, Hititler zamanında kayaların şeklinden bugünkünden biraz farklı olduğu anlaşılmaktadır. Tapınak alanının törensel amaçlı kullanıldığı tahmin edilen bir cadde ile Boğazköy’e bağlandığı tespit edilmiştir.
Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı; konum ve mimarisi ile diğer Hitit tapınaklarından ayrı yere sahiptir, sadece dinsel açıdan değil, kabartma sanatı ve işlevi açısından önem arz etmektedir. Kentin asıl savunma sisteminin dışında yer almasına rağmen, çevresinde kent dışı yerleşime ait yapılar ile iki adet büyük yapay su havuzu bulunmuştur
Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı ilk kez 1834’te Fransız bilim adamı Charles Texier tarafından keşfedilmiştir. Alanda 1906 yılında başlayan arkeoloji kazıları , 1931 yılından sonra Alman Arkeoloji Enstitüsü tarafından arkeolog Kurt Bittel, mimar Rudolf Naumann ve filolog H.G. Güterbock tarafından sürdürülmüştür.
Yazılıkaya’ya ait kabartmaların M.Ö.1500'lerde Hitit sanatçıları tarafından işlenirken, kayalara sıralanmış tanrı ve tanrıçaların kabartmalarının ise M.Ö.1300'lerde işlendiği belirtilmektedir.
Özellikle ilkbahardaki yeni yıl kutlamaları için kullanılan tapınakta, dönemin önemli tanrı ve tanrıçaları sıra halinde kayaya kabartma olarak işlenmiştir. Kutsal alanda anılan tanrı ve tanrıçaların kökenlerine ilişkin bulgular ve diğer kültürlerdeki özdeşleri tapınağı, Anadolu'da kültürler arası etkileşimin en iyi saptandığı alanlar arasına sokmaktadır.
A ve B Odaları olmak üzere iki bölüm halinde gezilebilen Yazılıkaya, görkemli kaya betimlemeleri ile Hitit pantheonunu yansıtmaktadır.
A Odasındaki ilk figürler on iki yeraltı tanrısının kabartmasımdadır. Arka duvarındaki ana konu Tanrı Teşup ile Tanrıça Hepat’ın karşılaşmasıdır. Hava Tanrısı Teşup figürü iki dağ tanrısının üzerinde durmaktadır ve elinde büyük bir topuz bulunmaktadır. Hava Tanrısının arkasında olasılıkla Hatti ülkesinin hava tanrısı ile tanrı Kumarbi görülmektedir. Güneş Tanrıçası Hepat, pileli uzun elbisesi ve yüksek başlığı ile görülür. Tanrıça dört dağ kütlesine basan bir yaban kedisinin üzerinde durmaktadır. Tanrıça figürlerinin sonunda, ana sahnenin karşısında bu açık hava tapınağının en büyük figürü IV. Tuthaliya bulunmaktadır.
B Odası, 18 metre uzunluğunda dar bir alandır. Giriş dar bir geçitten sağlanmaktadır. Girişin iki yanında görülen kanatlı ve aslan başlı iki demon kabartması, girişi korumak istercesine kaldırdıkları elleriyle betimlenmişlerdir. Oniki yeraltı tanrısı kabartmaları B Odası’nda da görülmektedir. Bu tanrı kabartmalarının karşısındaki duvarda Tanrı Şarumma’nın, IV. Tuthaliya’ya sarılarak kılavuzluk etmesi sahnesi yer almaktadır. Bu duvardaki ilginç betim Kılıç Tanrısı ya da Yeraltı tanrısı Nergal betimidir. Burada dik duran bir kılıç tasviri görülmektedir. Buradaki son kabartma IV. Tuthaliya’nın adını ve unvanını gösteren kısımdır.
Nasıl Gidilir: Çorum'un Boğazkale İlçesinde Yazılıkyaya Yolu üzerindedir. Boğazkale İlçesine 3 Kilometre mesafededir. Hattuşa Ören yerinin yaklaşık 1.5 kilometre kuzeydoğusundadır.