5 bin yıl öncesine ait olduğu belirlenen enstrüman ve notaların bugünkü hali, Sümer tabletlerinin detaylı bir şekilde incelenmesi ve arkeolojik kazılar yapılması sonucu ortaya çıktı

1929’da İngiliz arkeolog Sir Leonard Woolley tarafından eski Sümer kenti Ur’da (Güney Mezopotamya’da) bulunun bir kraliyet mezarı çukurunda beş şarkı bulundu. Bu aletler ne yazık ki 5 bin yıl önce toprak zeminine serilmiş ve üstü de toprakla ötülmüşler, böylece tamamen düz biçimde ezilmişler ve yapımında kullanılan organik maddeler çabucak çürüyüp toz halini almış. Bununla birlikte, lirlerden ikisi (lir: enstrüman) teneke kutu kalınlığında bir gümüş katmanla kaplanmış ve ahşaptan yapılmıştı. Ancak Gümüşün altındaki ahşap kısım parçalanmış ancak gümüşün kendisi de bulunamamıştı çünkü 5 bin yıl gibi bir zamanda ağır bir şekilde okside uğramış ve siyahlaşmıştı. Arkeologlar, eritilmiş eritilmiş balmumunu lirlerin arkasına döktüler ve mum sertleşince onları yerde dikkatlice kaldırdılar. Bu sayede lirlerin perspektif hali balmumlarının içine kopyalanmış oldu. Düşünebiliyor musunuz bunlar Stonehenge ve Giza’nın Büyük Piramitlerinden bile 2 bin yıl öncesine ait!

"BRITISH MUSEUM’DA SERGİLENİYOR"

Bu fotoğraf British Museum’da olduğu gibi ‘sığır’ başlı gümüş liri gösteriyor. Altında tenekeye benzer bir yapı olan lirin gövdesinin baş aşağı çizgilerinin yanı sıra önünde ünlü "altın başlı boğa" amblemini taşıyor.

''LİRİ İNŞA ETMEM 20 YILIMI ALDI''

1990’lı yılların başında henüz dünyadaki çoğu insanın lirden ziyade Sümer kabilesini daha tanımadığı yıllarda saygın akademisyenlerden Dr. Anne Kilmer bir yazı tavsiyesinde bulunarak gümüş lirin bir kopyasını istemiş ve uzun yıllar boyunca gereken her türlü bilgiyi de elde etmişti. "Liri inşa etmeye başlamam 20 yılımı aldı" diyen akademisyen "Profesör Richard Dumbrill’in katkısını kabul etmem gerekiyor gümüş lirimizi nasıl inşa ettiğimizin tarifini yazdık tellerini ayarlamamız bile altı haftamızı aldı" diyor.

Enstrümanın kimse orijinal boyutlarından tamamen emin olamamış ve uzmanlar lirin tekrar inşasında farklı görüşler ortaya koymuş olup fikir birliğine ise varamamışlar. Zaten amacı tıpkı aynısı yaratmak değilmiş ancak gerçeğe en yakın boyutunu alması çok önemli çünkü milim farklarla seslerde değişiklik olabiliyor enstrümanlarda.

Sonraki adım ise ses kutusu yapmak için kestikleri parçaları birleştirmeleri oldu. Liri metal ile kaplandığından ses kutusunun odun ve birleşimlerinin hangi simgeye benzediği pek de önemli değildi çünkü metal plakları tutturmak için güçlü ve sert ağaç olan kırmızı meşe kullanıldı.

İşte ses kutusu için bitmiş bir çerçeve. Çerçevenin kozmetik bakımdan mükemmel olması önemli olmasa da, metal plakaları yerleştirmek için herhangi bir darbe, düzensizlik veya kusur bulunmaması düzgün yapıldığı anlamına geliyor. Leonard Wolley’in orijinal notlarına göre, rezonatörün önü ve arkası saf gümüş plakaydı ve ahşaptan gümüş ile kaplı değildi bu enstrümanı yeniden inşa edenler için gözden kaçan bir ayrıntı. Bu farkı klasik bir gitarın sesi ile çelik bir dobronun arasındaki fark olarak düşünebiliriz.

İŞTE LİRİN SON HALİ

Bu konuda dikkat çekmemiz gereken bir nokta var, bu lir ipekle süslendi, Sümer kabilesi de ipeği bilmiyordu ancak onun kadar sağlam olan bağırsağı kullandılar. Bir lirde kullanılan köprü tasarımı ve türü, aletin tonunu belirlemede önemli bir faktör olacak.

SÜMER TABLETLERİNDEKİ NOTALAR

Tam 6 bin yıl öncesine ait olan tabletlerde notalarda yer alıyor. Tabletlerde bulunan figürlerle tamamen bağdaşan enstrüman resimleri ve notalar da birbirini tamamlayınca ortaya bu manzara çıkıyor. Tabi bu soru akıllara başka bir soruyu daha getiriyor: Sümerler kim?

Bu konu hakkında tabletlerden çıkan bilgiler dışında bir kaç arkeolojik kazılar var bunun dışında pek bilgi yok, ancak tabletlerde insanın yaratılışından DNA’lara kadar bir çok sofistike konu ortaya çıkıyor.

Sümer tabletlerini de daha derin bir şekilde araştırdıktan sonra sizlerle paylaşacağım ancak Sümerlerin 6 bin yıl önce nota yazması, enstrüman kullanması, tabletlerinde farklı gezegenlerden bizim şimdi bile ulaşamadığımız teknolojilerden bahsetmesi de ayrı bir tartışma konusu.

Nuri Mertcan Şener - haberturk.com