Tatar-Türk seyyah ve kadı...

Abdürreşid İbrahim "Seyyah-ı Şehir" namıyla Asya'daki İslam coğrafyasını gezerek "Alem-i İslam" adıyla iki ciltlik eser çıkarmasının ardından 1900'de Japonya'ya geldi.

Buradaki sosyo-ekonomik yaşamı izleyerek eserler kaleme alan İbrahim, Japon devlet adamlarına İslam'ı tebliğ etti ve bazılarının Müslüman olmasına vesile oldu.

"Tokyo Camisi" hayaline 1938'de kavuşan İbrahim, vefatının 77. yılınde Japonya'daki Müslüman toplumlar nezdinde önemini koruyor.

- İstanbul entelektüelleri

İbrahim, Rusya'nın Sibirya bölgesindeki Omsk şehrinde 1857 yılında Tatar Türkü bir ailede dünyaya geldi.

Yedi yaşından itibaren medrese eğitimi alan İbrahim, Akmolla vilayetinde 1879’da imamlık yaptı.

Eğitimini sürdürme arzusuyla Medine’ye gitmek üzere İstanbul’a gelen İbrahim, Medine’de 4 yılı aşkın İslami ilimler eğitimi aldı.

İbrahim, 1884’te yeniden uğradığı İstanbul’da Ahmed Vefik Paşa, Muallim Naci, İzmirli İsmail Hakkı gibi dönemin entelektüelleri ile tanıştı.

İbrahim, İstanbul’da çıkan Umran gazetesinde "Rusya Müslümanlarının İstikbali" adıyla seri makaleler yayımladı.

- Kısa dünya turu

Geçimini kımızcılık ve ziraatçılık ile sağlayan İbrahim, 1896’da Avrupa’ya giderek Rusya Müslümanlarının sorunlarını anlattı.

İstanbul’dan 1897’de ayrılarak Filistin, Hicaz ve Mısır’ı ziyaret eden İbrahim, İtalya, Avusturya, Fransa, Bulgaristan, Yugoslavya, Batı Rusya'yı gezdi.

Kafkasya'dan Sibirya bölgelerine kadar giden İbrahim, 1900 ile 1902’de peş peşe Japonya’ya geldi.


- Odessa'da esir hayatı

İşçiden köylüye her kesim ve seviyeden insanla Japonya’da fikir alışverişinde bulunan İbrahim, zamanın Japonya Prensi Ito ile de bir araya geldi.

İbrahim, uygun zemin buldukça muhataplarına İslamiyet'i tanıtarak tebliğ etti, çabaları sonucu bazı kişiler Müslüman oldu.

Ancak Rusya’nın talebiyle İbrahim'in faaliyetleri durduruldu. Önce Japonya’dan, sonra Osmanlı’dan gönderilen İbrahim, Odessa’da esir hayatı yaşadı.

Rusya Müslümanlarının baskısıyla Petersburg’a dönebilen İbrahim, burada bir matbaa kurdu Türkler arasında birlik kurma ülküsüyle "Ülfet" dergisini yayımladı.

- Asya Gikai Derneği

1904-05'teki Rus-Japon savaşında Japonya’nın galip gelmesi, Rus kontrolündeki Müslüman toplumlarda yankı uyandırdı.

"Alem-i İslam" eserini tefrika halinde zamanın "Sıratı Müstakim" dergisinde yayımlayan İbrahim, Japonya’nın kalkınmasına değindi.

Yaşadığı Tokyo’da Japonca öğrenen ve İmparatorluk ailesiyle dostluğunu sürdüren İbrahim, bazı Japon devlet adamlarına İslam'ı tebliğ eti.

Japonya’da İslam’ın tanıtılması amacıyla Asya Gikai derneğini kuran İbrahim, Tokyo’da bir caminin açılması için girişimlerde bulundu.

Sultan 2. Abdülhamid’in tahttan indirilmesi sonrası Tokyo Camisi hayalini erteleyen İbrahim, 1909’da Kore’ye gitmek üzere Tokyo’dan ayrıldı.

- Cami inşası

İstanbul’a 1910’da dönen İbrahim, Süleymaniye Camisi kürsüsünden Osmanlı halkına Japon toplumu hakkında bilgi verdi.

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında Konya’ya yerleşen İbrahim, burada sürdürdüğü münzevi hayat sonrası yeniden yollara düştü.

1933’te yeniden Japonya’ya varan İbrahim 1934’te, bugünkü Tokyo Camisi'nin bulunduğu yerde caminin inşaatını başlattı.

Giderleri zengin Japonlar tarafından karşılanan ve yapımı 1938’de tamamlanan caminin ilk imamlığına İbrahim getirildi.

17 Ağustos 1944'te hayatını kaybeden İbrahim'in mirası Tokyo Camisi, Japonya’da İslam toplumlarının dayanışmasını simgeliyor.

Tokyo'daki Tama kabristanlığında defnedilen seyyah ve kadı İbrahim, Japonya'daki Müslüman toplumlarca her yıl doğum ve vefat yıl dönümlerinde kabri başında anılıyor.

Derleyen: Ahmet Furkan Mercan - aa