Aedon nedir?

Aedon:  Bülbül

1. İlkçağ yazarlarını çok etkileyen bu efsaneye ilkin Homeros'ta rastlanır.

Odysseia'da (XIX, 518) anlatıldığı­na göre, Aedon Pandareos'un kızı ve Thebaili Zethos'un karısıdır. Zethos'un kardeşi Amphion Niobe ile evlenip çok çocuğu oldu­ğu halde, Aedon'la Zethos'un yalnız bir çocukları olur: Itylos.

Aedon eltisini kıskanır ve bir gece en büyük oğlunu uykusunda öldürmeye kalkışır, ne var ki yanılır, karanlıkta Niobe'nin oğlunu değil de kendi çocuğunu öl­dürür. Tanrılar Aedon'a acıyıp onu bir bülbü­le dönüştürürler.

2. Miletos efsanesi şöyledir: Aedon Milet'li Pandareos'un kızı ve Polytekhnos adlı sanat­çının karısıdır. Kocasıyla birlikte Kolophon' da mutlu günler yaşarlar, İtys adında bir oğul­ları olur. Ama mutlulukları başlarına vurur, gurura kapılırlar.

Zeus ile Hera'dan daha mutlu bir çift olmakla övündükleri için, Hera ceza olarak kavga tanrıçası Eris'i sokar arala­rına. Karı koca birbirleriyle yarışmaya girişir­ler, Polytekhnos araba yapmakta, Aedon ku­maş dokumakta. Kim daha çabuk bitirecekse, öbürüne bir hizmetçi bulup getirecektir. Yarışmayı Aedon kazanır, kocasıda gider Efes'ten onun kız kardeşi Khelidon'u (Kırlangıç) alır, yolda onu kirletir, saçlarını ke­sip köle kılığına sokar ve kız kardeşine kim olduğunu bildirirse, onu öldüreceğini söyleye­rek Aedon'a verir. Aedon kız kardeşinin bir gün çeşme başında dert yandığını duyunca, onu tanır. İki kız kardeş öç almaya karar ve­ rirler, İtys'i öldürüp pişirirler ve babasına yedirirler. Polytekhnos işin farkına varınca çılgı­na döner, iki kız kardeşi öldürmek ister. Zeus araya girer ve birini bülbül, öbürünü kırlangıç haline sokar.

3. Atina efsanesi: Tragedya yazarlarının ve özellikle Sophokles'in yitik "Tereus" tragedyasında anlatıldığı gibi, Prokne ile Philomela Atina kralı Pandion'un kızlarıdır. Prokne Trakya kralı Tereus'la evlenir ve İtys adlı bir oğulları olur. Ama Tereus Philomela ile de sevişir ve olup biteni kız kardeşine anlatma­sın diye dilini koparır. İki kız kardeş İtys'i ke­sip babasına yedirmekle öç alırlar.

Tanrılar Prokne'yi bülbül, Philomela'yı kırlangıç (baş­ka bir anlatıma göre adı güzel sesli anlamına gelen Philomela bülbül olur), Tereus'u da hüthüt kuşuna dönüştürürler. Aristophanes "Kuşlar" komedyasında bu dramı Hüthüt'ün ağzından şöyle anlatır:

uyan garip bülbülüm, uyan,

Çöz tanrısal dilini,

Dök yüreğindeki acıları,
Anlat o kutsal ağıtlarınla
Oğlumuz itys'in başına gelenleri.
Kızıl boynundan su gibi aksın
Oğlumuzun adını inleyen sesin,
Sık fundalıklardan göklere yükselsin,

Apollon, altın saçlı tanrı
Duyup bu acı yankıları,
Alsın fildişi çalgısını,
Karşılık versin sana,
Tanrı koroları kursun yukarda,
Ve ölümsüz dudaklarından çıkan ezgiler

Karışsın sesine mutlu yüceliklerde.