Köpeklerin evcilleştirilme tarihine ışık tutacak arkeolojilk bulgu keşfedildi. Suudi Arabistan’da 8.000 yıllık olabilme ihtimali bulunan kaya resimlerinde, tasma olduğuna kanaat getirilen şekilde bağlı köpeklerle avlanan insanlar yer alıyor.

Arabistan Çölü’ndeki eski bir nehrin kenarında, kumtaşı bir kayaya oyularak yapılmış çizimlerde bir avcı, öldürmek için yayını çekmiş. Avcıya, herbirinin kendi tüy özelliği olan 13 köpek eşlik ediyor ve iki köpeğin boynundan, avcının kemerine uzanan ip benzeri bir çizgi var.

Yeni bir araştırmaya göre, bu gravürler en az 8000 yıl öncesine tarihleniyor ve şimdiye kadar bilinen en eski köpek betimlemeleri. Ayrıca köpeklerin boynundan çıkan çizgiler muhtemelen tasmalara ait. Dolayısıyla insanlar, tahmin edilenden binlerce yıl önce köpekleri kontrol etme ve yetiştirme sanatına hakimdi.

Bunun gerçekten çok şaşırtıcı olduğunu belirten arkeozoolog Melinda Zeder, “Avlanmak için köpekleri kullanan insanlara dair elimizdeki tek gerçek betimleme bu.” diyor fakat tasvirlerin yaşını ve anlamını doğrulamak için daha fazla çalışmaya ihtiyaç duyduklarını söylüyor.

Av sahnesi, Suudi Arabistan’ın kuzeybatısındaki engebeli bir bölge olan Shuwaymis’de, bir zamanlar mevsimlik yağışların nehirler oluşturduğu ve yoğun bitki örtüsünü desteklediği bir alanda bulundu.

Son üç yıldır Max Planck Enstitüsü’nden arkeolog Maria Guagnin, göllerle kaplı 200 kilometrelik daha açık bir doğal ortam olan Jubbah ve Shuwaymis’de, yaklaşık 7000 hayvanı ve insanı içeren 1400’den fazla kaya resim panelinin kataloglanmasına yardımcı oldu.

10.000 yıl önce avcı toplayıcılar bölgeye geldiler, ya da geri döndüler. Buradaki en eski resimlerin de, bu zamana kadar tarihlenebileceği ve cazibeli kadınları tasvir ettiği düşünülüyor. Daha sonra, yaklaşık 8000 ila 7000 yıl önce, Jubbah’da bulunan hayvan kemiklerine dayanarak; büyük olasılıkla sığır, koyun ve keçi resimleri hâkim hale geldi.

Kadın imgesinin üstünde ve çiftlik hayvanlarının altında ise avlanan köpek resimleri yer alıyor: Shuwaymis’te 156, Jubbah’ta 193 tane. Hepsi orta boylu, kulakları dikik, kısa burunlu ve evcil hayvan özelliği olarak bilinen kıvrık kuyruklu. Bazı sahnelerde köpekler, yabani eşeklerle yüzyüze dururken, diğerlerinde dağ keçilerinin ve ceylanların boynunu ve karnını ısırıyorlar. Resimlerin birçoğunda ise, yay ve okla kuşanmış bir insana bağlı gözüküyorlar.

Araştırmacılar bu resimleri doğrudan tarihleyemiyor, ancak gravürlerin oyma sırası, kayanın aşınması ve pastoral sanata geçiş zamanına dayanarak, köpek resimlerinin 9.000 ila 9.000 yıl öncesine tarihlendiğini düşünüyorlar. Bu, daha önce 8000 yıl öncesine tarihlenen İran seramiklerinde yapılmış köpek tasvirlerini geride bırakabilir.

Max Planck Enstitüsü’nden zooarkeolog Angela Perri, “Maria bana geldiği ve kaya resimlerinin fotoğrafları göstererek ne anlama geldiklerini sorduğunda aklımı kaybettim.” diyor. Perri, bugüne kadar dünyanın çeşitli bölgelerinde antik köpek kemikleri üzerine çalışmalar gerçekleştirdi ve erken dönemlerde köpeklerin, insanların avlanması konusunda kritik öneme sahip olduğuna dair teoriler sundu.

Perri, resimlerdeki köpeklerin, bugün Ortadoğu’nun çöllerinde dolaşan ve büyük ölçüde vahşi bir cins olan Canaan Köpeği denilen bir türe çok benzediğini söylüyor. Bu, eski insanların, aten çöl avına adapte olmuş köpekleri evcilleştirdiği anlamına gelebilir. Ya da köpekler başka bölgelerde muhtemelen 30.000 ila 15.000 yıl önce evcilleştirildikten çok daha sonra, bağımsız olarak bu köpekleri Arap kurtundan evcilleştirmiş olabilirler.

Ancak Zeder, bu gravürlerin göründükleri kadar eski olmayabilecekleri konusunda uyarıyor. Kronolojiyi doğrulamak için araştırmacılar, iyi tarihlendirilmiş arkeolojik alanlarla bu resimleri ilişkilendirmeye ihtiyaç duyuyor. Zeder, “Bu bölgedeki arkeolojik kayıtlar oldukça parçalı.” diyor.

Griffith Üniversitesi’nden arkeolog Paul Tacon, kaya resimlerinin tarihlendirilmesinin genellikle tahmine dayalı olduğunu söyleyerek bu görüşe katılıyor. Ancak yaklaşık 40 yıldır dünyanın çeşitli yerlerinde bu tür kaya resimlerini çalışan biri olarak, söz konusu tarihlerin sağlam olduğunu düşünüyor.

Eğer araştırmacıların tarihleri, düşündüklerinden daha yeni olsa bile, tasmalar, şimdiye kadar bilinenler arasında açık ara en eskisi. Bugüne kadar, bu tür bir hayvan tutmaya ilişkin en erken kanıt, yaklaşık 5500 yıl öncesine tarihlenen Mısır’daki bir duvar resminde görüldü.

Perri, “Arabistan’daki bu avcılar, değerli koku köpeklerini yakın tutmak ve korumak için veya yeni köpekler yetiştirmek için tasma kullanmış olabilir. Köpekleri avcının kemerine bağlaması, ok ve yay kullanımı için ellerini müsait bir hale getiriyordu.” diyor.

Ancak Tacon, bu tasmaya benzeyen çizgilerin sembolik olabileceği konusunda kuşkulu: “Bu çizgiler sadece bir bağın simgesi olabilir.” Her iki durumda da, sanatçıların köpekleri tüy desenleri, tutumları ve cinsiyetleri ile tasvir ettikleri için, bu bağın oldukça güçlü olduğunu söylüyor. “Bu yaratıklar çok önemli ve sevilen arkadaşlar olmalıydı.”

Böyle bir ilişki, insanların sert bir ortamda hayatta kalmalarına yardımcı olmak için kritik bir önem taşıyor olmalıydı. Perri, köpeklerin, insanlar için oldukça hızlı olan gazelleri ve dağ keçilerini yakalayabileceğini söylüyor.

Zeder, “Resimlerdeki detaylar, avcı insanların aynı zamanda doğal ortama göre stratejiler geliştirdiklerini gösteriyor.” diyor. Shuwaymis’te köpekler, avlarını arazinin köşesine sıkıştırmak üzere kovalamış gibi gözüküyor. Jubbah’taki resimde ise daha küçük gruplar halindeki köpekler, avlarını su birikintilerine sürmüş olabilir.

Zeder, “İnsanlar hayatta kalabilmek için köpekleri stratejik bir şekilde kullanarak bu zorlu yaşam alanlara girmeyi başarmışlardı. Şimdi ise bunun . nasıl gerçekleştiğinin gerçek resmini görüyoruz.”

Çeviri: Erman Ertuğrul - Arkeofili.com

Kaynak: Sciencemag. 16 Kasım 2017 /

Makale: Maria Guagnina, Angela R. Perrib, Michael D. Petragliaa. 2017. Pre-Neolithic evidence for dog-assisted hunting strategies in Arabia. Journal of Anthropological Archaeology