Belçika Leuven Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Sagalassos Antik Kenti'nin eski kazı başkanı arkeolog Prof. Dr. Marc Waelkens, tarafından hazırlanan rapor, Herakles Lahdi’nin Perge Kökenli olduğunu kanıtladı.

Sagalassos Antik Kenti'nde arkeoloji kazısı başkanlığını da yürüten, Belçika Leuven Üniversitesi emekli Öğretim Üyesi Prof. Dr. Marc Waelkens'in Herakles lahdi ile ilgili hazırladığı rapor, kaçırılan eser hakkında ilginç bilgilere yer veriyor.

Cenevre’deki Herakles’in On İki Görevi’nin anlatıldığı Dokimeion mermerinden yapılmış “Torre Nova tipi” lahit, Afyon yakınlarındaki ünlü Dokimeion (İscehisar) lahit atölyesinde üretilmiş olmalıdır. “Torre Nova tipi” lahitler çoğunlukla Pamphylia’da bulunmakla birlikte, Roma’da bulunan örnekleri de mevcuttur. Diğer yandan “Torre Nova tipi” lahitlerin İç Anadolu’daki dağılımı, lojistik nedenler göz önünde bulundurulduğunda, lahitlerin Dokimeion’da üretilip, Perge’de tamamlandığı varsayımını çürütmektedir.

Herakles Lahdi’nin Perge’den yasa dışı yollarla çıkarıldığına dair iddiaların kanıtları;

-Dokimeion (Afyon ili, İscehisar ilçesi) mermerinden oyulmuştur.

-Roma İmparatorluk Döneminin en önemli atölyelerinden biri olan Dokimeion mermer atölyesinde oyulmuştur.

-Bu atölyede üretilen ‘Torre Nova Tipi’ lahitlerdendir ve MS yaklaşık 155-160 yılları arasına tarihlenir.

-Lahitlerin kapakları ve mimari çerçeveleri, bu parçaların Dokimeion mermer atölyesinde oyulduğunu açıkça kanıtlamaktadır.

-Daha önceden çoğunlukla Pamphylia bölgesinde yoğunlaştığını bildiğimiz bu lahit türüne şimdi kıyıdan içlerde de rastlanmaktadır. Ancak bunlar, lojistik nedenlerden dolayı, buradan Perge’ye getirilmiş olamaz. Daha önceleri Perge’de ikinci bir Dokimeion atölyesi olabileceği ve figürlü frizlerin burada tamamlanmış olabileceği düşünülüyordu, ancak şimdi frizlerin de Dokimeion’da üretilmiş olduğu kanıtlandı.

-Figürlü frizin bu atölyeden başka bir heykeltıraşın üretimi olduğu da söylenebilir. Kayseri Müzesinde sergilenen Herakles Lahdi’nin bir bölümü de bu heykeltıraşın eseridir. Heykeltıraşın eserleri, Dokimeion’daki küçük heykel atölyesinin geleneği ile tamamen uyuşmaktadır.

-Bu lahit türü ağırlıklı olarak Pamphylia pazarında, özellikle Perge’de, ve seyrek olarak da Roma pazarında bulunurdu. Bununla birlikte, Roma’ya gönderilen lahit türleri Pamphylia’dakilerden konu seçimi ve batı süslemelerinin eklenmesi bakımından kolaylıkla ayırt edilebilir. Dolayısıyla, lahit Roma’dan gelmiş olamaz.

-Herakles Lahitleri’nin Perge’deki popülerliği, ve aynı atölyede yapılmış, aynı türden çağdaş örneklerin yasadışı olarak kazılarak, yurtdışına kaçırılmış olduğu gerçeği göz önünde bulundurulduğunda, Cenevre lahdinin Perge kökenli olduğu açıkça ortadadır.

Cenevre Lahdinin Tipolojisi: “Torre Nova Tipi”

Dokimeion lahit atölyesi, MS 3. yüzyıl ortalarına kadar, ‘sütunlu tip’ olarak adlandırılan ve o zamana kadar yapılmış en pahalı lahit olma özelliğini taşıyan lahitlerin üretimine odaklanmıştır. Ancak, ilk başlarda atölye farklı lahit tipleri de üretmiştir. Bunlar arasında ‘frizli lahit’ler de bulunur. Kayseri Müzesindeki MS 155-160 yıllarına tarihlenen ‘Herakles Lahdi’ örneğinde de gördüğümüz gibi, frizli lahitlerin bazılarında Herakles’in On İki Görevi betimlenmiştir.

MÖ 150-179’lara gelindiğinde, frizli lahitlerin köşelerine yivli sütunlar veya bezemeli gömme ayaklar eklenir. Cenevre lahdinin de dahil olduğu bu lahit türü, ‘Torre Nova tipi’ olarak bilinir. Köşeler arasına ilave sütunların eklenmesiyle birlikte, “sütunlu lahit” tipi ortaya çıkar. Torre Nova lahitlerinden bazılarında bulunan kapılar, sütunlu lahitlerin ortak özelliği haline gelir.

Kayseri Müzesindeki MÖ 155-160 tarihli Herakles Lahdi ile neredeyse çağdaş olan Cenevre’deki Herakles Lahdi, ‘Torre Nova tipi’nin en erken tarihli örneklerinden biri olmalıdır.

Herakles Lahdi Raporunun Sonucu

Cenevre’deki Herakles’in On İki Görevi’nin anlatıldığı Dokimeion mermerinden yapılmış “Torre Nova tipi” lahit, Afyon yakınlarındaki ünlü Dokimeion (İscehisar) lahit atölyesinde üretilmiş olmalıdır. “Torre Nova tipi” lahitler çoğunlukla Pamphylia’da bulunmakla birlikte, Roma’da bulunan örnekleri de mevcuttur. Diğer yandan “Torre Nova tipi” lahitlerin İç Anadolu’daki dağılımı, lojistik nedenler göz önünde bulundurulduğunda, lahitlerin Dokimeion’da üretilip, Perge’de tamamlandığı varsayımını çürütmektedir.

Lahitler üzerindeki çömelmiş figürler, küçük heykel üreten bir Dokimeion atölyesindeki figürler ile büyük ölçüde benzerlik göstermektedir. İtalya’da, özellikle de Roma’daki “Torre Nova tipi” lahitler genellikle mitolojik konulu sahneler ya da Eros figürleri ile bezelidir. Bu lahitler ayrıca, Cenevre lahdinde bulunmayan ek mimari süslemelerle de bezenmiştir. Dolayısıyla Cenevre’deki Herakles Lahdi’nin Roma’dan geldiği söylenemez. Herakles konulu Dokimeion üretimi lahitler, neredeyse özel olarak Anadolu’da, özellikle de Perge’de bulunur.

Aktuel Arkeoloji