Niğde'nin Bor ilçesine bağlı Havuzlu köyü yakınlarındaki Bekçitepe Höyük'te yapılan kazılarda, orta kalkolitik dönemde seçkin sınıfın oluştuğunu gösteren bulgulara rastlandı.

Hitit Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü ve Kazı Başkanı Doç. Dr. Abdullah Hacar, bölgede yaklaşık 5 yıl yüzey araştırmaları yaptıklarını ve kalkolitik dönemle ilgili elde edilen bulgular üzerine, 2022'de Bekçitepe'de kazı çalışmalarına başladıklarını söyledi.

Yüzey araştırmalarında Bekçitepe'nin konumu ve tabakalanmasıyla ilgili önemli bir yerleşme olduğunu anladıklarını belirten Hacar, bölgede yaklaşık 7 bin yıl önceki orta kalkolitik dönemde insanların farklı bir yerleşim düzenine geçtiğini ifade etti.

- Toplum yeni bir ekonomik ve politik düzene geçiyor

Hacar, daha önce insanların sadece ovalarda kalıcı yerleşmeler kurduğunu ancak orta kalkolitik dönemde ilk kez ovalar dışında dağlık alanda da kalıcı yerleşmeler gördüklerini aktararak, şöyle konuştu:

"Bu durum, orta kalkolitik toplumunun yeni bir ekonomik ve politik düzene geçtiğini gösteriyor. Daha önce yerleşikliğe uygun olmayan dağlık alanları bir şekilde yerleşik yaşama uygun hale getirmiş. Bazı varsayımlarımız var, özellikle bunun ekonomik arka planıyla ilgili. Bunlardan en önemlisi muhtemelen orta kalkolitik toplumu uzman çobanlığa geçiyor ve dağlık alanları etkin bir şekilde kullanabiliyor. Bunun dışında dağlık alanlar ham madde kaynağı. Orta kalkolitik, özellikle ekstraktif metalurjinin de (cevherden metalin özünü çıkararak metal kazanmak) başladığı bir dönem. Orta kalkolitik dönemde, muhtemelen uzman çobanlık ve ekstraktif madencilikle dağlık alanlar, kalıcı yerleşmelerin kurulmasına uygun hale geliyor."

Orta kalkolitik dönemde yerleşim düzeninin değiştiğini ama daha önce görmedikleri aşağı ve yukarı yerleşme tipindeki plana rastladıklarını anlatan Hacar, bunun en net örneğine Aksaray'daki Güvercinkayası Höyüğü'nde rastladıklarını bildirdi.

Hacar, Bekçitepe Höyüğü'ndeki kazılarda da bu tip bir yerleşim planı söz konusu olduğuna işaret ederek, şöyle konuştu:

"Yukarı yerleşmede 3 yıldır yaptığımız kazılarda, seçkin sınıfın ortaya çıktığını gösteren bazı bulgulara ulaştık. Bunlar çok yeni bulgular. Hala yorumlamalarımız sürmekte. Belki ilerleyen kazılarda değişecek ama kısaca bahsetmek gerekirse kendini toplumun diğer kesimlerinden ayırmış olabilecek bir grup insanın varlığını saptayabiliyoruz. Özellikle mimaride yaptığımız kazılarda bir taş platformu var. Bu taş platformun üzerinde en üstteki yapının inşa edileceği tabanı daha da yükseltmek için bir kerpiç platformu var. Belli ki buradaki seçkin grup kendini halkın ya da topluluğun diğer kesiminden daha üst bir konuma çıkarmış gibi görülüyor."

- Süreçleri organize eden bir sınıf bulunuyor

Kalkolitik dönemin günümüz toplum yapısının, kurumlarının oluşmaya başladığı bir dönem olduğunu aktaran Hacar, iş bölümü ve uzmanlaşmanın ilk kez bu dönemde ortaya çıktığını kaydetti.

Ekonomik yapıda da önemli değişiklikler olduğunu vurgulayan Hacar, "Ürün depolamalarında yeni anlayışlar ortaya çıkıyor ama daha da önemlisi tüm bu süreci organize eden seçkin sınıf ortaya çıkıyor. Bekçitepe tabakalanması, tüm bu süreçleri izleyebileceğimiz bir yerleşme. Çünkü Bekçitepe'nin en alt tabakasında geç neolitik ile erken kalkolitik dönem var. Onun üstünde orta kalkolitik dönem dediğimiz bu değişiklikleri en net şekilde izlediğimiz bir yerleşme var. Onun üstünde ise geç kalkolitiğin erken evresine tarihlediğimiz bir dönem var." ifadelerini kullandı.

AA Abdullah Özkul