İskoçya'da Neolitik Dönem yaşamına ait eşsiz bilgiler sunan Skara Brae yerleşmesinde yer alan 8 ev tünellerle birbirine bağlanıyor.

Batı Avrupa’da yer alan Skara Brae Neolitik Dönem yerleşimi o döneme ait bölgedeki en iyi korunagelmiş yapı topluluğuna sahip olma özelliği gösteriyor.

1850 yılında bir fırtına ile ortaya çıkan, Stonehenge’den de önceye tarihlenen Skara Brae yerleşmesi 5000 yıl öncesine ait yaşam ile ilgili önemli veriler sunuyor.

Fırtınada rüzgar ve güçlü gelgitlerle bölgede “Skerrabra” olarak bilinen tepede bulunan çimler sökülünce ortaya muhteşem yerleşme ortaya çıktı.

Fırtınada yerleşmede bulunan taş yapıların duvar sınırlarının belli olmaya başlaması, bölgede toprak sahibi olan William Watt’ın ilgisini çekti ve böylelikle burada ilk kazı çalışmalarının başlamasına öncü oldu. 1868 yılında yapılmaya başlanan kazı çalışmaları ile dört yapı kalıntısı açığa çıkarıldı. Bölgede gerçekleşen diğer fırtınalar daha önce kazılmış yapılara zarar verdiyse de yerleşme genel olarak 1925 yılına kadar bozulmadan korundu.

Daha sonraki dönemde yapılan kazı çalışmaları 1928 ve 1930 yılları arasında devam etti. Bugün yerleşmede açığa çıkarılan yapılar o dönem kazıları ile ortaya çıkarılan yapılardır. O dönem yapılan kazı çalışmalarında yerleşmenin (yaklaşık MÖ 500) Demir Çağı’na tarihlendiği düşünülse de sonradan öyle olmadığı anlaşıldı.

1970’li yılların başında yapılan karbon 14 analizleri yerleşmenin yaklaşık 600 yıllık bir süreçte kullanıldığını ve MÖ 3200-2200 yılları arasında Geç Neolitik Döneme tarihlendiğini ortaya koydu.

Bugün Skerrabra veya Skara Brae olarak adlandırılan yerleşmede, birbirine alçak geçitlerle bağlı 8 yapı yer alıyor.

Yerleşimi örten kum tabakası, yapıları ve yapıların içerdiklerini inanılmaz derecede korunmasını sağlamıştır. Yapıların duvarları halen ayakta korunagelmişken geçitlerin döşendiği taş döşemeler orijinaldir. Yapıların bu derece korunmuş olması İskoçya’daki Orkney Bölgesi’nin Neolitik Dönem yaşamına ait eşsiz bilgiler sunmaktadır.

Her ev kendi içinde aynı temel tasarımı paylaşıyor; merkezde ateş yeri olan geniş dörtgen planlı oda, her bir tarafta yatak ve kapı girişinin karşısında ise masa yer alıyor.

Skara Brae yavaş yavaş kuma gömülerek aşamalı olarak terk edildi. 4000 yıl boyunca derece derece kumla kaplanan yerleşmeyi görmek imkansız hale gelmişti.

Günümüzde bu Neolitik köy, kıyı erozyonu, deniz ve kum aşındırmasına karşı tehdit altındadır. Buna ek olarak yerleşmeyi ziyaret eden çok sayıda ziyaretçi de yerleşme için sorun teşkil edebiliyor. Bu hasarı en aza indirmek için yerleşmede bazı önlemler alınmaya başlandı.

Aktuel Arkeoloji (http://www.orkneyjar.com ve https://www.visitscotland.com)