Akademisyen, şair, yazar ve toplumbilimci Cahit Tanyol...

Tam adı Hüseyin Cahit Tanyol olan akademisyen şair, yazar ve toplumbilimci Cahit Tanyol, 1914'te Gaziantep'te doğdu.

Babasını çok küçük yaşta kaybetmesi nedeniyle çocukluğu üç kardeşi ile birlikte annesinin yanında ve büyükbabasının ilgisi ile geçen Tanyol, 1926'da Nizip İlkokulu'nu bitirdi.

 Adana Erkek Öğretmen Okulu sınavlarını kazanarak 1926'da eğitimine başlayan Tanyol, Arif Nihat Asya'nın edebiyat öğretmeni olduğu bu okuldan 1931'de mezun oldu.

- Hasan Ali Yücel ve Ahmet Hamdi Tanpınar'dan ders aldı

Tanyol, aynı yıl Gazi Terbiye Enstitüsü giriş sınavlarını kazandı. Burada; Hasan Ali Yücel, Ahmet Hamdi Tanpınar, İsmail Hakkı Tonguç, İbrahim Necmi Dilmen, Halil Fikret Kanat, Cevat Memduh Atlar, Halil Bedi, Sabri Esat Siyavuşgil ve Sadi Irmak gibi isimlerden ders aldı. 1935'de Gazi Eğitim Enstitüsü Edebiyat Bölümü'nden mezun oldu.

Bir süre; Yozgat Lisesi, Çorum Ortaokulu, İzmir Tilkilik Ortaokulu, İstanbul Eyüp Ortaokulu ve Taksim Lisesi'nde öğretmenlik yapan Tanyol'un idealleri bu yıllarda şekillendi.

İzmir'de öğretmenlik yaparken 1939'da "Aramak" adlı edebiyat dergisini çıkardı. Edebiyat dünyasında geniş yankı bulan dergi başta Nurullah Ataç olmak üzere birçok önde gelen edebiyatçı tarafından ilgiyle karşılandı.

- "Örf ve Adetler Sosyolojisi Açısından Sanat ve Ahlak" adlı takdim teziyle profesör oldu

 Tanyol, 1940'ta İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü'ne devam etti. 1944’te "Schopenhauer’da Ahlakın Temeli" adlı tezi ile burada yüksek lisansını bitirdi ve 1946'da İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesine sosyoloji asistanı olarak girdi.

"Haz ve Elemin Ahlakta Yeri" adlı çalışmasıyla 1949'da doktorasını tamamlayan Tanyol, "Örf ve Adetler Sosyolojisi Açısından Sanat ve Ahlak" adlı takdim tezi ile 1953'te doçent, 1961'de ise profesör unvanını aldı. Öğretim üyeliği ile birlikte 1972 - 1982 yılları arasında Sosyoloji Enstitüsü Müdürlüğü ve bölüm başkanlığı yaparak emekliye ayrıldı.

Tanyol, ayrıca 1991-2003 yılları arasında Mimar Sinan Üniversitesi Sosyoloji Bölümü, Gazetecilik Yüksek Okulu, Yüksek Öğretmen Okulu Eğitim Enstitüsü ve Uludağ Üniversitesi'nde misafir öğretim üyesi olarak dersler verdi. Türkiye Yazarlar Sendikası, Edebiyatçılar Derneği, Türk Sosyolojisi Derneği, Yahya Kemal'i Sevenler Derneği ve Turing Kulübü üyeliği yaptı.

İlk şiirleri Adana Mıntıkası Maarif Mecmuası'nda Osmanlıca yayınlanan Tanyol'un ilk olarak 1940'ların başında Son Telgraf gazetesinde dönem dönem makaleleri yayınlandı. Tanyol, bir süre sonra Yahya Kemal'in Ahmet Emin Yalman'a tavsiyesi ile Vatan'da yazmaya başladı.

Yeni Sabah, Cumhuriyet, Milliyet, Güneş gazetesinde yazılarını farklı dönemlerde sürdürdü.

Birçok gazete ve dergide yazan Tanyol, "Türkiye Sosyolojisi" anlayışının öncülüğünü yaptı.

Tanyol, 80 yılı aşan yazın hayatında 1500'e yakın makaleye, 20'nin üzerinde kitaba imza attı.

Evli ve iki çocuk babası olan Cahit Tanyol, bugün Kadıköy Moda'da bulunan evinde, 106 yaşında hayatını kaybetti.

- 102 yıllık birikimi "Sancılı Toprak" adlı kitabında topladı

"Kuruluş ve Fetih Destanı" adlı ilk şiir kitabı 1969 yılında yayımlanan Cahit Tanyol, eserin giriş kısmında Osmanlı’nın ve İstanbul’un fethinin ne anlama geldiğini anlattığı metinde, Osmanlı Devleti’nin temelinde şeriat ve tarikat olmak üzere iki kuvvetin olduğunu ifade eder, Osmanlı’nın tarih sahnesindeki yegane ‘sosyal devlet’ olarak gücünü bu iki kuvvetin sentezinden aldığı tespitini paylaşır.

Doğan Hızlan, "Kuruluş ve Fetih Destanı" için için yaptığı değerlendirmede şunları söyler:

"Bu kitap, yalınkat bir fetih güzellemesi değildir. Fethi şiir ve düzyazı bileşiminde bir platforma oturtma çabasının ürünüdür. Şiiri destekleyen, ona eşlik eden alıntılar, fetih konusundaki bilimsel bir çalışmanın da örneklerini verir. Ayrıca burada övülen sultanların zaferi değildir. Sultanların arkasındaki beyin gücü, kültürel birikimdir. Cahit Tanyol, İstanbul’u fethin, Fatih’in kültür adamlarına gösterdiği saygıyı da belirtmektedir."

İstanbul Üniversitesi Sosyoloji eski Bölüm Başkanı, Prof. Dr. Cahit Tanyol, 102 yaşında anılarla bezeli görüş ve düşüncelerini yansıttığı köşeyazılarından bir bölümünü "Sancılı Toprak" adlı yeni kitabında bir araya getirdi.

Cahit Tanyol, Türkiye'nin batıyla ilişki kurduğu günden beri yerini ve yörüngesini yitirdiği görüşünü seslendirerek şu değerlendirmede bulunuyor:

"Sosyal, ekonomik, jeopolitik olarak Türkiye'nin yeri neresidir? Bu sorular cevaplandırılmadıkça sürekli bir yanlışlığın içine çırpınıp duracağız. Çünkü bir sorunun doğru sorulması cevabının yarı yarıya çözümlenmesi demektir. Yanlış bir sorunun cevabı her zaman yanlış olacaktır."

Tanyol'a göre Tanzimatla beraber Batı'nın Osmanlı'ya sunduğu reçeteler devletin yıkılmasını hızlandırır:

"Bu reçeteler, yanlış bir tarih bilinciyle, ayakları havada, köksüz bir aydın tipinin ortaya çıkmasına ve politikada egemen olmasına yol açmıştır."

Türk aydınlarına sunulan Batıcılık anlayışını da eleştiren Cahit Tanyol'a göre genç kuşaklar üstünde oturdukları büyük tarihi mirasın farkında değiller:

"Bizde batılı yoktur, batıcı vardır. Hatta bunları sağ batıcı, sol batıcı diye ikiye ayırmak da mümkündür. Sağ batıcılar batı taraftarıdır, sol batıcılar ise batı düşmanıdır ve Türkiye'yi batının evrim şemasında var olan çelişkiler açısından görürler. Toplumla aydın kadrolar arasındaki uçurum ve çelişki bu türden bir batıcılık yüzündendir. Bu batıcılar tarafından tarihimizin son yarım yüzyılı fazla abartıldığı için genç kuşaklar, üstünde oturdukları büyük tarih mirasının farkında olmadan büyüdüler; yarım yüzyıllık bir devletin yurttaşı olarak yetiştiler."

- Eserleri

Şiir: "Kuruluş ve Fetih Destanı" (1969), "Son Liman" (bütün şiirleri, 1992), "Düş Yorgunu" (tüm şiirleri, 2001).

Deneme- İnceleme: "Örf ve Adetler Sosyolojisi Bakımından Sanat ve Ahlak" (1952), "Sosyal Ahlak - Laik Ahlaka Giriş" (1960), "Sosyolojik Açıdan Din-Ahlâk-Laiklik ve Politika Üzerine Diyaloglar" (1970), "Atatürk ve Halkçılık" (1982), "Türk Edebiyatında Yahya Kemal" (1985), "Laiklik ve İrtica" (1989), "Çankaya Dramı" (1990), "Türkler ile Kürtler" (1993), "Schopenhauer'da Ahlak Felsefesi" (1998), "Hoca Kadri Efendi'nin Partisiz Parlamentosu" (2003), "O Zaten Yoktu" (2007), "Sancılı Toprak" (2014), "Edebiyat Yazıları" (2016)

Derleyen:  Saadet Firdevs Aparı