Konya'daki tarih öncesi metropolde Yakındoğu’daki en eski bağırsak paraziti enfeksiyonunu gösteren arkeolojik kanıtlar ortaya çıktı. Yapılan palaeoparazitolojik araştırmalar, avcılıktan tarıma geçiş yapan Çatalhöyük insanlarının etkilendiği hastalıkların da değiştiğini gösteriyor.

Antiquity dergisinde 31 Mayıs tarihinde Çatalhöyük İnsanlarının Dışkısında Parazitler Bulundu (Parasite infection at the early farming community of Çatalhöyük) başlığı ve Koç Üniversitesi'nden Scott D. Haddow, Cambridge Üniversitesi'nden Marissa L. Ledge, Evilena Anastasiou ve Piers D. Mitchell, Newcastle Üniversitesi'nden Lisa-Marie Shillito ve Helen Mackay, Bristol Üniversitesi 'nden Ian D. Bull, Bordeaux Üniversitesinden Christopher J. Knüsel imzaları ile yayınlanan makaleye göre; Avrasya'da bugüne kadar palaeoparazitolojik inceleme yapılan en eski  bölgelerinden Çatalhöyük'teki insanlarının dışkılarına yapılan analizlerde, bağırsak paraziti enfeksiyonuna dair kanıtlar bulundu.

Yapılan araştırmalar, Çatalhöyük’teki dışkıların, Yakındoğu’da bağırsak paraziti enfeksiyonu için en eski arkeolojik kanıtları sağladığını ortaya koydu.

Yakındoğu’daki insanlar yaklaşık 10.000 yıl önce, avcılık ve toplayıcılıktan vazgeçerek tarıma yöneldi. Çatalhöyük yerleşimi, MÖ 7.100 civarında kurulan ve inanılmaz derecede iyi korunmuş bir erken köy olmasıyla ünlü. Çatalhöyük nüfusu ilk çiftçilerdi, buğday ve arpa gibi ekinleri yetiştiriyor, koyun ve keçi güdüyordu.

Yaşam tarzındaki değişimin, insanları etkileyen hastalık türlerinii değiştirmiş

Araştırmanın baş yazarı Dr. Piers Mitchell, “Yaşam tarzındaki bu değişimin, insanları etkileyen hastalık türlerinde de benzer bir değişikliğe yol açtığı öne sürülmüştür. Çatalhöyük, o dönemin en büyük ve en yoğun nüfusundan biri olduğu için, Çatalhöyük’teki bu çalışma, bu süreci daha iyi anlamamıza yardımcı olur.” diyor.

Tuvalet ilk kez MÖ 4. binyılda Mezopotamya’da, yani Çatalhöyük’ün gelişmesinden 3.000 yıl sonra icat edildi. Çatalhöyük’te yaşayan insanların tuvaletlerini yapmak için çöp yığınlarına gittikleri ya da evlerinde yaptıkları dışkıları bir kapta ya da sepette çöp yığınlarına taşıdıkları düşünülüyor.

Marissa Ledger, “Bunun, nüfusu insan dışkısı ile temas yoluyla yayılan hastalıklar riskine sokmasını beklenir. Bu kamçılı kurta karşı neden kırılgan olduklarını da açıklar.” diyor.

“Yazı, Çatalhöyük zamanından 3.000 yıl sonra icat edildiğinden, insanlar yaşamları boyunca kendilerine ne olduğunu kaydedemedi. Bu araştırma, ilk kez Çatalhöyük’te yaşayan ve bu parazit tarafından enfekte olan tarih öncesi insanların hissettiği belirtileri hayal etmemizi sağlıyor.”

Çöp yığınında korunmuş insan dışkılarında bağırsak parazitleri arandı

Araştırmacılar bağırsak parazitlerinin yumurtalarını aramak için, bir çöp yığınında korunmuş insan dışkısı parçalarını (koprolitler) ve mezarların pelvis bölgesindeki parçalanmış dışkılardan oluşan toprağı incelemek için mikroskobi kullandılar. Numuneler MÖ 7.100-6150 yılları arasına tarihleniyor.

Çöp yığınlarında bulunan dışkıların insan veya hayvan dışkısı olup olmadığını belirlemek için, Bristol Üniversitesi Kütle Spektrometre Tesisi’nde steroller ve safra asitleri için analiz edildi. Bu analiz, koprolitlerin insan kaynaklı olduğunu gösterdi.

Diğer mikroskopik analizler, kamçılı kurtun iki koprolitin içinde bulunduğunu ve tarih öncesi köydeki insanların bu bağırsak parazitinden muzdarip olduğunu kanıtladı.

Araştırmanın eş yazarı Evilena Anastasiou, “8.000 yıllık parazit yumurtaları belirlemek için özel bir andı.” diyor.

Kamçılı kurtların boyu 3-5 cm’dir ve kalın bağırsaklarda yaşıyorlardı. Yetişkin kurtlar 5 yıl yaşayabilir. Erkek ve dişi kurtlar çiftleşir ve yumurtaları dışkılara karışır. Kamçılı kurtlar, kurt yumurtalarını içeren insan dışkısından yiyecek veya içecek kontaminasyonu ile yayılır. Kamçılı kurtlardan ile ağır enfekte olmak, anemiye, ishale, yetersiz büyümeye ve çocuklarda zeka azalmasına neden olabilir.

Eurekalert -  31 Mayıs 2019 (Çeviren: Erman Ertuğrul - Arkeofili)