14 bin yıl önce insanların hem yerleşik hayata geçtiği hem avcı-toplayıcılık yaptığı Körtik Tepe'deki arkeoloji kazılarında çıkan eserlerdeki sanatsal motiflerin estetiği arkeologlar kadar sanat tarihçileri ve antropologları da şaşırtmıştı. Kazılardan elde edilen insan kemkleri incelendi ve Körtik Tepe'de binlerce yıl sonra da insanların çağına göre rahat yaşam sürdüğü anlaşıldı. İşte Körtik Tepe'nin ortaçağ Kürt nüfusunda çene özelliklerinin antropometrik değerlendirmesinin sonuçları:

"Ilısu Baraj Gölü Altında Kalacak Kültür Varlıklarının Kurtarılması Projesi" kapsamında, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü işbirliğiyle Diyarbakır Müze Müdürlüğünce Prof. Dr. Vecihi Özkaya başkanlığında 2000 yılından bu yana kurtarma kazılarının sürdürüldüğü Körtik Tepe bulguları ilginç tarihi tespitlere imza atmayı sürdürüyor.

5 Temmuz 2023 tarihinde  Translational Research in Anatomy (Anatomide Öteleme Araştırması) dergisinde Vatan Kavak, Mara Pilmane, Dzintra Kazoka, Edgars Edelmers, Omer Satıcı imzaları ile yayımlanan "Körtik Tepe'nin ortaçağ Kürt nüfusunda çene özelliklerinin antropometrik değerlendirmesi: Cinsiyete dayalı varyasyonlar ve karşılaştırmalı analiz" (Anthropometric evaluation of mandibular characteristics in the medieval Kurdish population of Girˆe Kortikˆe: Sex-based variations and comparative analysis) başlıklı makaleye göre Dİyarbakır'daki arkeolojik alandan elde edilen çene kemiklerin özellikleri, ortaçağ'da bu topraklarda yaşayan Kürt nüfusuna dair ilginç veriler içeriyor.

Türkiye'nin Diyarbakır ilindeki Dicle Üniversitesi (DÜ) ile Letonya'nın Riga kentindeki Riga Stradins Üniversitesi'nin (RSU) ortaklaşa gerçekleştirdiği araştırma, Diyarbakır'ın Bismil ilçesindeki Körtik Tepe'de yürütülen arkeolojik kazılarda 16 yıl önce gün ışığına çıkarılan Orta Çağ dönemine ait kemiklerin incelenmesi ile Orta Çağ Kürt nüfusu ve en yüksek derecede cinsiyetler arasında fiziksel farklılık (dimorfizm)  sergileyen kafatası bileşeni olan alt çene kemiğine (mandibula) odaklanarak, iskelet cinsiyet tayini için popülasyona özel standartlar geliştirmeyi amaçlamaktaydı. 

Dicle Üniversitesi (DÜ) ile Riga Stradins Üniversitesi arasında yürütülen proje kapsamında, Diyarbakır Müze Müdürlüğünden alınarak incelenen  Orta Çağ döneminde yaşayan 55'i kadın, 66'sı erkek toplam toplam 121 altçene kemiği 14 farklı antropometrik teknik kullanılarak, karşılaştırıldı.

DÜ Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Vatan Kavak ve Riga Stradins Üniversitesinde sorumlu Prof. Dr. Mara Pılmane öncülüğünde 3 bilim insanının da katılımıyla yürütülen çalışmalar tamamlandı ve erkek çenelerinin güçlü, kadın çenesinin ise çağına göre hayli zarif olduğu tespit edildi.

Körtik Tepe'deki kemiklerin sonuçları aynı yıllarda başka kıtalarda yaşayan insanların kemiklerinin analiz sonuçları ile karşılaştırıldı ve büyük istaitistiksel farklar olduğu görüldü. Körtik Tepe nüfusunun çağına göre diğer toplumlardan daha rahat yaşa sürdüğü tahmin ediliyor.

Araştırmanın sonuçları Translational Research in Anatomy isimli uluslararası dergide yayımlandı.

Prof. Dr. Vatan Kavak: En zarafetli kadınların Körtik Tepe'de yaşayanlar olduğunu gördük

Prof. Dr. Vatan Kavak bilim insanlarıyla iskeletlerin özellikle çene yapısını incelediklerini belirterek, "Orta Çağ döneminde Körtik Tepe'de yaşayan erkeklerin alt çene kemiklerinin sağlam ve güçlü, kadın alt çene kemiğinin de zarafetli olduğunu tespit ettik. Erkeklerin alt çenesinin dünyanın diğer bölgelerinde yaşayan hemcinslerine göre de daha güçlü ve sağlam olduğunu belirledik. Kadınların alt çene kemiklerinin zarif olması genelde ev işleriyle ilgilendiklerini, erkeklerle avcılık ve diğer işlerde bulunmadıklarını gösteriyor. Diğer bölge kadınlarıyla da karşılaştırdığımızda en zarafetli kadınların Körtik Tepe'de yaşayan kadınlar olduğunu gördük. Tarımın o dönemde başlamasıyla erkeklerin dışarda vahşi hayvanları avlayıp, pişirmeden yemeleri ve tahıl ağırlıklı yemekler tüketmesi çenelerinin güçlenmesine yol açmıştır." dedi.

- "Araştırmanın sonuçları cerrahların çalışmalarına rehber olacak"

Bu araştırmanın sonuçlarının uluslararası bilimsel dergide yayınlandığını dile getiren Kavak, paylaşılan bilimsel tespitlerden cerrahların iyi sonuçlar elde edebileceğine işaret etti.

Kavak, "Çalışmalarımız ileride çene, implant ve estetik cerrahlarına rehber olacaktır. İmplant sanayisi alanında ülkenin farklı yerlerindeki iş adamlarının Diyarbakır'a gelerek yatırım yapmasıyla olumlu sonuçlar elde edilecektir. Yaptığımız bu araştırmanın sonuçları cerrahların çalışmalarına rehber olacaktır." dedi.

Makalye göre; kemik analiz sonularının günümüzde bölgede yaşayan halkla karşılaştırılması için yeni bir çalışma yapılması da öneriliyor.

AA - Arkeolojikhaber