Dünyada en çok konuşulan dil Çince ama ortalama her 10 Çinliden 3’ü diğer 7’siyle anlaşamıyor. Çare Ortak Çince'de aranıyor.

Ortak Çince bilmeyen Çinliler anlaşamıyor

Çin Milli Eğitim Bakanlığı verilerinden derlediği bilgilere göre, yaklaşık 380 milyon Çin vatandaşı, dünyada 1,1 milyar kişinin kullandığı ve ülkenin "ortak dil" kabul ettiği Mandarin (Putonghua) lehçesini konuşamıyor.

Bakanlık bünyesindeki Çin Ulusal Dil Komisyonunun yayımladığı “Çin Dili ve Edebiyatı Gelişim Raporu”nda yer alan bilgilere göre, Mandarin’i konuşabilen Çinlilerin toplam nüfusa oranı 2000’de yüzde 53 iken, 2015’de yüzde 73 seviyesine yükseldi. Halkın yaklaşık yüzde 10’u ise, telaffuz ve gramer hataları nedeniyle Mandarin’i doğru şekilde konuşamıyor.

Bu da halen yaklaşık 380 milyon Çinlinin, diğer 1 milyar 50 milyon vatandaşla anlaşamadığına işaret ediyor.

Mandarin lehçesi, Çin’in dışında, Malezya, Singapur, Avustralya, ABD, Kanada ve Avrupa’da yerleşik milyonlarca Çin kökenli tarafından da kullanılıyor. Ancak ülkedeki ortalama her 10 Çinliden 3'ü diğer 7'siyle sözlü iletişim kuramıyor.

Çin, 1956’da kabul edilen kanunla ortak dil kabul ettiği Mandarin’in kullanım oranını yükseltmek için yoğun çaba harcıyor. Pekin lehçesinin esas alındığı Mandarin, aynı zamanda Birleşmiş Milletler’in (BM) kabul ettiği 6 resmi çalışma dilinden biri durumunda. BM’nin diğer çalışma dilleri ise Arapça, Fransızca, İngilizce, İspanyolca ve Rusça şeklinde sıralanıyor.

-“Lütfen ortak dil konuşun”

Ülkedeki okul, banka, devlet daireleri gibi kamu kurumlarında “Lütfen Mandarin konuşun” şeklinde yazılı ve sözlü uyarılar yer alıyor ve resmi işlemlerde Mandarin lehçesi teşvik ediliyor. Ancak özellikle yerleşimin görece az olduğu kırsal bölgelerdeki halk, “Çincesi yeterince iyi olmadığı için” tapu, vekalet ve bankacılık gibi resmi işlemlerini yaparken zorlanabiliyor.

Ülke, bu sorunları kademeli olarak ortadan kaldırmak adına Mandarin lehçesinin kullanımına verdiği önemle bu dilin konuşulma oranını 2020’ye kadar yüzde 80’e çıkarmayı hedefliyor.

Çin’de 56 etnik unsur bulunuyor. “Han” ırkının domine ettiği ülkede, nüfusun yüzde 8’ini azınlıklar oluşturuyor. Ülkede 30 alfabe ve 130 dil kullanılıyor. Bunlar arasında Çincenin yanı sıra Uygurca, Tibetçe, Kazakça, Moğolca, Korece ve Kırgızca gibi diller ile birkaç binden oluşan azınlık ırklarının konuştuğu dil çeşitleri de yer alıyor.

- Aynı etnikten Çinliler de birbiriyle anlaşamıyor

Bey, Vu, Şiang, Hakka, Kanton, Min ve Gan olmak üzere 7 ana Çince lehçesi bulunuyor. Bu lehçeler bünyesinde de binlerce yerel lehçe yer alıyor. Dolayısıyla özellikle Mandarin’in çok yaygın olmadığı kırsal kesimlerde birbirine yakın köyler bile lehçe farkları nedeniyle birbirlerinin konuştuğunu anlamakta zorlanabiliyor veya hiç anlamıyor.

Zira Mandarin bilmeyen farklı bölgelerdeki Çinliler, aynı etniğe mensup olsalar bile lehçelerin hem telaffuz, hem de gramer yönünden belirgin farklar göstermesi nedeniyle iletişimde sorun yaşayabiliyor.

Çincedeki şive farkları ise konuşanın hangi bölgeden olduğuna ilişkin ipuçları verirken, sözlü iletişime büyük bir engel teşkil etmiyor.

- Yaklaşık 90 bin karakter var

Ülkede dil kadar “Hanzi” adı verilen karakter alfabesi de vatandaşları zorlayan unsurlar arasında yer alıyor.

Özellikle gençler, büyük oranda ezbere dayalı olan Çince karakterleri bilgisayar klavyesinden veya mobil ekranlardan yazmaya alıştıkları için kalemle yazmayı unutabiliyor.

Üniversitelerdeki öğretim görevlileri dahil “okur-yazar” olarak nitelendirilen kesimde bile gerek Mandarin’in doğru kullanımı, gerekse Çince karakterlerin yazımında “kronik” yanlışlar gözleniyor.

Yaklaşık 90 bin karakterin bulunduğu Çin alfabesinden, yazılı medya platformlarında kullanılan karakter sayısının 12 bin civarında olduğu belirtiliyor.

Tevfik Durul - AA