Sümerlerden kalan 5 bin yıllık antik köprü British Museum’un Irak Projesi çerçevesinde korumaya alınacak!

Irak’ın güneyinde yer alan antik Sümer kenti Girsu’da bulunan ve MÖ 3. binyılda inşa edildiği tespit edilen yapı, dünyanın bilinen en eski köprüsü olma özelliğini taşıyor.

Köprü yapısı ilk olarak, bugün Tello adıyla bilinen, dünyanın bilinen ilk kentlerinden olan antik Sümer kenti Girsu’da 1877-1933 yılları arasında gerçekleştirilen yüzey araştırmaları ve kazılar kapsamında, 1929 yılında keşfedilmişti. Nimrud ve Ninova gibi antik Mezopotamya’nın büyük kentleri ile benzer bir şehir düzenine sahip olan Girsu, Mezopotamya coğrafyasının güneydoğusunda konumlanan Lagaş Krallığı’nın başkenti ve aynı zamanda kutsal merkezi idi.

1877-1933 yılları arasında yapılan kazılarda ortaya çıkan Akbabalar Steli ve Kral Gudea’nın heykeli gibi Sümerler hakkında son derece önemli bilgiler içeren buluntulara ev sahipliği yapan Girsu’da arkeoloji kazıları sırasında ayrıca 50 binden fazla çivi yazılı tablet de ortaya çıkmıştı.

Bulunduğunda önce ne olduğu anlaşılamamıştı

Keşfedildiği 1929 yılında “gizemli bir yapı” olarak tanımlanan ve ilk başlarda tapınak, baraj yapısı veya su regülatörü olabileceği şeklinde yorumlanan yapının köprü olduğu ise yakın zamanda yapılan çalışmalar sayesinde kanıtlandı. 1930’lu yıllara ait fotoğrafların yanı sıra yakın zamanda gizliliği kaldırılmış 1960’lı yıllara ait uydu görüntülerinin incelenmesi ve alanda yapılan yeni araştırmalar sonucunda ortaya çıkan veriler, yapının antik bir su yolu üzerinde kurulmuş bir köprü olduğunu kanıtladı. Kazıların üzerinden geçen yaklaşık 90 yıl boyunca, hiçbir şekilde korunmadan, bozulma ve tehlikelere açık bir şekilde bırakılan köprü yapısı şimdilerde ise, bölgede kazı ve koruma çalışmaları yürüten British Museum’a bağlı bir grup arkeolog ile Iraklı uzmanlardan oluşan bir ekip tarafından koruma altına alınıyor.

2015 yılında, Irak ve Suriye’de terör örgütü DAEŞ (IŞİD) tarafından arkeolojik alanlar, müzeler ve eserlere yapılan saldırı ve yıkımlar üzerine Iraklı yetkililerin uluslararası topluma çağrısına karşılık olarak British Museum tarafından hayata geçirilen Irak Projesi, tehlike altındaki arkeolojik alanların ve kültürel mirasın korunmasına yönelik bir program. 6 aylık periyodlar içerisinde işleyen program kapsamında, sayıları 6 ile 8 arasında değişen Iraklı arkeloglar ilk olarak British Museum’da 2-3 aylık bir eğitim programına tabi tutuluyor, ardından 2-3 aylık bir süre boyunca Irak’ta, müzenin pilot çalışma için seçtiği iki alandan birinde arazi çalışmasına katılıyorlar. Bu alanlardan biri Tello yani antik Girsu kenti; diğeri ise günümüzde Darband-ı Rania olarak bilinen antik Qalatga Darband kenti.

British Museum’un Irak Projesi çerçevesinde antik köprü korunacak: 2018 yılı katılımcılarının tamamı kadınlardan oluşuyor. Katılımcılardan arazi çalışmasını antik Girsu’da yapacak olanlar, Nisan ayından itibaren müzede alacakları eğitimin ardından, önümüzdeki sonbaharda antik kente gelerek, 19. yüzyıldan beri korunmasız bir şekilde erozyon ve diğer tüm dış etkenlere maruz kalan antik köprüyü koruma altına alacaklar.

2017 sezonunda, Girsu’daki antik köprü üzerinde sağlamlaştırma ve etrafında kazı çalışmaları başlatılmış, kazılar sırasında Ubaid Dönemine ait son derece iyi korunmuş durumda boyalı çanak çömlek ve koni biçimli mozaikler bulunmuştu. Köprü etrafındaki çalışmaların devamı ile birlikte hem Girsu hem de antik Mezopotamya’daki kentsel merkezlerin ortaya çıkışı ile ilgili son derece önemli bilgiler elde edilmesi bekleniyor.

Köprünün koruma programına dahil edilmesi, yalnızca antik Mezopotamya tarihi ve mimarisi bakımından böylesine önemli bir eserin korunması ve gelecek nesillere aktarılması açısından değil, antik Girsu hakkında yeni bilgiler sağlayacak olması bakımından da büyük önem taşıyor. Köprünün onarılması ile birlikte ayrıca antik kente de giriş sağlanacak ve böylelikle Irak’ın en yoksul kısımlarından biri olan bu bölgede, turistlerin erişimine açık yeni bir kültürel merkez ortaya çıkmış olacak.

Antik Girsu’daki köprünün onarımı, on yıllardır süregelen savaşların ardından yavaş yavaş toparlanmakta olan Irak’ı ve Iraklıları daha parlak günlerin beklediğine inandıran güçlü bir sembol olarak değerlendiriliyor. Antik Girsu’da Irak Projesi kapsamında ortaya çıkan eserlerin büyük bölümü Bağdat’taki Irak Müzesinde, bazı eserler ise bölgeye yakın Nasiriya Müzesinde korunuyor.

Deniz Genceolu - Aktuelarkeoloji.com (britishmuseum.org)

https://blog.britishmuseum.org/the-worlds-oldest-bridge-is-being-preserved-in-iraq/