Edirne Arkeoloji Müzesi, Selimiye Camisi’nin 100 metre kuzeyinde yer alır.

Edirne herkesin bildiği gibi Osmanlı tarihiyle ön planda bir kent olduğundan, Edirne’nin arkeolojisi bu tarihe kıyasla geri planda gibidir. Bu durum müzenin, Selimiye Camisi’ne göre konumuyla da göze çarpar. Müze, Caminin en görünmeyen tarafında ve en az işlek olan sokağında bulunur. Selimiye gibi çok değerli bir sanat eserinin yanında hiçbir yapı, açıktır ki dikkat çekmemelidir. Ancak Edirne’de arkeolojinin onun orta çağ tarihinden geri planda oluşu da bir gerçektir. Belki de arkeoloji öğrencisi olarak benim bakış açımdır bu, kesin yargılara varmamak en iyisi.

Müze, Mustafa Kemal’in isteğiyle 1924 yılında kurulmuştur. Günümüzde kullanılan bina ise 1971 yılında ziyarete açılmıştır[1]. Müzenin mimarı İhsan Kıygı’dır.

Artık müzenin içeriğinden, müzedeki eserlerden bahsedebiliriz. Edirne siyasi sınırları içinde yürütülen tek antik kent kazısı Ainos’tur (Enez). Müzedeki klasik arkeoloji eserlerinin de büyük çoğunluğu bu antik kentten gelmiştir ve gelmektedir. Müzenin girişinde, Ainos buluntusu iki adet sağda ve iki adet solda olmak üzere 4 adet Aiol sütun başlığı sergilenmektedir. Antik Çağ’dan günümüze az sayıda Aiol başlığı ulaştığından oldukça önemli buluntular olduklarını söyleyebiliriz. Bu eserler hakkındaki arkeolojik bilgiler şöyledir[2]: ‘’Başlıklar, volüt gözleri yerine yapılan rozetleriyle dikkat çekmektedirler. Bu rozetler, 10–12 cm çapındadır ve yaprak adetleri ise altı ile sekiz arasında değişmektedir. Bu başlıklardan 2047 envanter no’lu başlıkta ters asılı dokuz yapraklı bir palmet bulunmaktadır. 2046 ve 2048 envanter no’lu başlıklarda ise Anadolu Aiol başlıklarında görmeye alışkın olduğumuz karakteristik merkezi palmet bezemesi yerine rozet bezemesi yer alır. Bu rozetlerden iyi korunmuş olan 2046 envanter no’lu başlıktaki rozet 20 cm çapında ve on dört yapraklıdır ve bu başlığın volütler arasından üç yapraklı bir palmet yukarı doğru çıkmaktadır. 2045 envanter no’lu başlık iyi korunmadığından volütler arasındaki merkezi bezeme belirsizdir.’’ Müzenin bahçesinde sergilenen Korinth başlıkları için ise Hoşgör’ün çalışmasına bakılabilir[3].

Müzenin bahçesinde sergilenen önemli bir somut kültür kalıntısı ise dolmendir. Trakya arkeolojisi için dolmenlerin önemi, buraya özgü bir mezar yapısı olmalarıdır. Bunlar, kısaca söylersek, iri taş bloklarının üst üste bindirilmesiyle yapılan oda mezarlardır. Tunç Çağının sonlarından MÖ 8-7. yüzyıla kadar kullanılmışlardır.

Müzeye girildiğinde ilk olarak etnografya seksiyonu karşımıza çıkar. Müzenin etnografya bölümünü detaylı olarak açıklamayacağız çünkü bu yazımızda özellikle klasik arkeoloji açısından müzeyi tanıtmak ön plandadır. Ancak konuyla ilgili bir çalışma önerebiliriz. Müzedeki halılarla ilgili bir çalışma için Çolak’ın yüksek lisans tezine bakılabilir[4].

Etnografya bölümü geçildiğinde şu konularda buluntularla karşılaşılır: Fosiller, höyük, yerleşim, tümülüs, dolmen buluntuları. Bunlardan höyük ve yerleşim buluntuları 8-9 bin yıl öncesine, tümülüs ve dolmen buluntuları yaklaşık 3 bin yıl öncesine aittirler.

Edirne, MS 117-138’de İmparator Hadrian tarafından kurulmuş bir Castrum kentidir ve Castrum’un sur duvarlarının kuzeydoğu köşesindeki kule (Makedonya kulesi) günümüzde hala ayaktadır. Bu yapı Edirne’nin Roma İmparatorluk Dönemi geçmişinden kalan en iyi korunmuş yapıdır. Bunun bir sebebi, Osmanlı Dönemi’nde de kullanım görmüş olmasıdır. Müzede höyük ve tümülüs buluntuları geçildiğinde bu yapıyla ilgili buluntularla karşılaşılır. Bu surlarla ilgili bir çalışma için Tabak’ın çalışmasına bakılabilir[5].

Bu kısım da geçildiğinde karşılaşılacak eserler şunlardır: 2 adet Klazomenai tipi lahit, bir sunak, çok sayıda kırmızı figürlü seramik, civar köylerden ve Ainos’tan gelen mermer heykeller. Eserlerle ilgili bilgileri müzeyi ziyaret edenler görebilirler. Müzedeki pişmiş toprak eserlerle ilgili iki çalışma önerebiliriz. Figürinlerle ilgili çalışma için Linga’nın[6], amphoralarla ilgili çalışma için Ceylan’ın[7] çalışmasına bakılabilir.

Müzenin son bölümü metal, kemik buluntulara ve diğer küçük buluntulara ayrılmıştır. Müzedeki metal buluntular için Didem Baş’ın iki çalışmasını önerebiliriz[8]. Müzedeki bazı metal buluntular şunlardır: Fibulalar, ok uçları, tintinnabulumlar, sondalar, kaşıklar, strigilisler, styluslar, ayna, iğ. Bunlar dışında farklı malzemelerden birçok küçük buluntu müzede sergilenmektedir.

Sınır kenti olması bakımından Edirne’nin arkeolojisiyle ilgili bir olgu da gümrük kapılarında ele geçen arkeolojik varlıklardır. Bunla ilgili bir çalışma için Kırçın’ın çalışmasına bakılabilir[9].

Bu çalışmayla Edirne Arkeoloji Müzesi’ne ve buluntularına kısaca bir bakış gerçekleştirdim. Edirne’ye turistik amaçlı gelen herkes Selimiye Camisi’ni görmek isteyecektir. Selimiye Camisine sadece 100 metre uzaklıktaki arkeoloji müzesi, kentin ve yakın çevresinin tarihi açısından önemlidir. Şehri ziyarete gelen herkese müzeyi de gezmelerini öneririm. Kentin ve çevresinin tarihine yaptıkları katkılar için kaynakçada ismi geçen herkese teşekkürler. Son olarak müze çalışanlarına da teşekkür ederim.

[1]D., Baykan., “Müzecilik Tarihimizde Edirne”, Güneş Karadeniz’den Doğar Sümer Atasoy’a Armağan Yazılar, Ed. Ş.Dönmez, Hel Yayıncılık, Ankara, 2013, 25-36, s. 26.

[2]İ., S., Çakır, Hellen Mimarisinde Aiol Başlığının Kökeni, Gelişimi ve Dağılımı, (Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), İzmir, 2006, s. 25.

[3]S., Hoşgör, Edirne Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’nde Bulunan Korinth Başlıkları, (Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Klasik Arkeoloji Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Konya, 2018.

[4] E., Çolak, Edirne Arkeoloji ve Etnografya Müzesi'nde Bulunan Halıların Motiflerinin Yeni Tasarımlarda Kullanılması, (Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Tekstil Tasarımı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2018.

[5] R., Tabak, Roma Dönemi'nde Hadrianopolis (Edirne) Kent Surları, (Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Edirne, 2019.

[6]A., Linga, Ainos Taşaltı Nekropolü Roma Dönemi Pişmiş Toprak Figürinleri (1986-1999), (Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Edirne, 2019.

[7]F., Ceylan, Edirne Arkeoloji ve Etnografya Müzesinde Bulunan Ticari Amphoralar, (Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Sualtı Arkeolojisi Bilim Dalı), Konya, 2019.

[8] D., Baş, Edirne Arkeoloji Müzesi Metal Buluntuları, (Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Edirne, 2019. Diğer çalışma için bkz.: D., Baş, ‘’Edirne Arkeoloji Müzesi’nden Bir Grup Metal Buluntu’’, Masrop E-Dergi 15.1, 2021, 5-40.

[9] E., Kırçın, Edirne Gümrük Kapılarında Ele Geçen Arkeolojik Eserler, (Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Edirne, 2019.

KAYNAKÇA

Baş, D., Edirne Arkeoloji Müzesi Metal Buluntuları, (Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Edirne, 2019.

Baş, D., ‘’Edirne Arkeoloji Müzesi’nden Bir Grup Metal Buluntu’’, Masrop E-Dergi 15.1, 2021, 5-40.

Baykan., D., “Müzecilik Tarihimizde Edirne”, Güneş Karadeniz’den Doğar Sümer Atasoy’a Armağan Yazılar, Ed. Ş.Dönmez, Hel Yayıncılık, Ankara, 2013, 25-36.

Ceylan, F., Edirne Arkeoloji ve Etnografya Müzesinde Bulunan Ticari Amphoralar, (Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Sualtı Arkeolojisi Bilim Dalı), Konya, 2019.

Çakır, İ., S., Hellen Mimarisinde Aiol Başlığının Kökeni, Gelişimi ve Dağılımı, (Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), İzmir, 2006.

Çolak, E., Edirne Arkeoloji ve Etnografya Müzesi'nde Bulunan Halıların Motiflerinin Yeni Tasarımlarda Kullanılması, (Gazi Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Tekstil Tasarımı Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Ankara, 2018.

Hoşgör, S., Edirne Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’nde Bulunan Korinth Başlıkları, (Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Klasik Arkeoloji Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Konya, 2018.

Linga, A., Ainos Taşaltı Nekropolü Roma Dönemi Pişmiş Toprak Figürinleri (1986-1999), (Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Edirne, 2019.

Kırçın, E., Edirne Gümrük Kapılarında Ele Geçen Arkeolojik Eserler, (Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Edirne, 2019.

Tabak, R., Roma Dönemi'nde Hadrianopolis (Edirne) Kent Surları, (Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi), Edirne, 2019.