Güneş ışınlarının Ekvator’a dik vurması sonucunda aydınlanma çemberinin kutuplardan geçtiği an veya gündüzün ve gecenin birbirine eşit olması hali.

Ekinoks; gündüzün ve gecenin birbirine eşit olması halidir.  Ekinoks kelimesinin kökeni Latince aequinoctium (aequi- “eşit” ve -noct “gece”) kelimesine dayanır ve ekinoks dünya genelinde gece ve gündüz sürelerinin eşit olduğu gün olarak bilinir.

Ekinoks aydınlanma çemberinin kutuplardan geçtiği anda gerçekleşen bir olaydır. Güneş bu anda Kuzey Yarımküre’yi ve Güney Yarımküre’yi eşit miktarda aydınlatır. Sonrasında günler kısalır ya da uzar. 

Dünya’nın dönme ekseni, yörünge düzlemine dik değildir. Bu nedenle Dünya’nın ekvator düzlemi ile yörünge düzlemi çakışmaz, aralarında 23,5 derecelik bir açı vardır. Eğer Dünya eksen eğikliğine sahip olmasaydı güneş ışınları yıl boyu Ekvator’a dik açıyla ulaşırdı.

Eksen eğikliğinden dolayı güneş ışınlarının Dünya üzerindeki bir noktaya geliş açısı yıl boyunca değişir. Dünya’da farklı mevsimlerin görülmesinin nedeni bu durumdur.

Ekinoks olayı yılda iki kez gerçekleşir.

21 Mart'taki İlkbahar ekinoksu (ilkbahar ılımı olarak da isimlendirilir) Kuzey Yarımküre’de ilkbaharı. 

23 Eylül'deki sonbahar ekinoksu (sonbahar ılımı olarak da isimlendirilir) ise sonbaharın ilk günü olarak kabul edilir.

En önemli ekinoks, Meksika’da Chichen Itza’da Kukulkan Tapınağı’nda gerçekleşir. Her yıl iki ekinoks gününde o tapınağın tepesine vuran güneş ışığı yandaki merdiven şeklindeki taşlardan S şeklinde kıvrılarak en alt basamaktaki yılan başı ile birleşir ve ortaya devasa bir ışık yılanı çıkarır. (Ertuğrul Özkök)