Geçen yıl Mısır ve Türkiye'den ABD'ye kaçırılan antika ve tarihi eserlerin 'resmi' değeri 100 milyon dolar civarında. Eserlerin iadesi konusundaki samimiyet nedir bilinmez ama Mısır'a iade edilen komedi filmlerine taş çıkartacak mumya eli hadisesi hayli ibretlik vaka.

ABD Sayım Bürosu (U.S. Census Bureau) verilerine göre; 2016 yılında Mısır ve Türkiye'den yaklaşık 50'şer milyon dolarlık antika ve tarihi eser Amerika Birleşik Devletleri'ne geçirildi. Bu miktar, kaçırıan tarihi eser bazında 20 yıldır ulaşılan en yüksek yıllık değer.

Live Science sitesinin haberine göre; ABD Sayım Bürosu, iki ülkeden ülkelerine getirilen toplam 100 milyon dolarlık eserin “tüketim için” ithal edildiğini öne sürüyor ve geçici sergi için getirilmediğininn altını çiziyor.

Kaçırılan tarihi eserlerin birçoğu, yüzlerce sanat galerisi, antikacı, müzayede evi ve koleksiyoner sıfatıyla alım satım yapan 'tacirlerin' bulunduğu New York şehrine ulaştırdı. ABD Sayım Bürosuna göre eserlerin yağmalanmış eserler olup olmadığı kesin değil!

"Öte yandan tarihi eserlerin gerçek değeri, gösterilen satış fiyatından çok daha yüksek olabilir" diyor ABD Gümrük ve Sınır Koruma yetkilileri, gerekçe olarak da belgelerde kayıtlı değerlerin, ithalatçıların beyan ettiği fiyatlar olmasını gösteriyor. Denetimlerin her zaman değil, ara sıra, gönderiler üzerinden yapıldığını söyleyen ABD Gümrük ve Sınır Koruma yetkilileri, dentimlern hangi sıklıkla gönderiler üzerinden yapıldığını söylemiyor..

2011 yılında gerçekleşen darbe ile yönetimin el değiştirmesinden bu yana Mısır'da tarihi eserler yağmalanıyor.  Çocukların ve sivillerin öldürüldüğü günlerde, fırsattan istifade muhafızları öldürerek müzeleri yağmayanlar, yüzlerce eseri çalımışlardı. ABD ve Mısır arasında tarihi eser ticaretini kısıtlamak için ancak  kasım 2016’da bir anlaşma imzalanabildi.

Türkiye'den ABD'ye kaçırılan tarihi eserlerin çoğu, iç savaş yaşayan komşuları Suriye ve Irak'tan getirilen eserler. Türkiye’den ABD’ye kaçırılan tarihi eser sayısı, 2003 yılında Irak’ın işgal edilmesinden ve 2011 yılında Suriye’de iç savaş başlamasından sonra oldukça arttı. ABD dahil çok sayıda devletin akademisyenleri, eserlerin Irak ve Suriye’den yurtdışına satılmadan önce Türkiye’ye gönderildiğine eminler. Öte yandan Türkiye'de de 15 Temmuz 2016 başarısız bir darbe girişimiolduğuna da dikkat çekiliyor.

Altın teslimatlar

Belgelere göre;  ithalat adı altında  2016 yılında Türkiye ve Mısır'a kaçırılan eserlerin önemli bölümünü en az yüzyıllık geçmişe sahip "antika" altın eserler oluşturuyor.

2016 yılında Türkiye’den ABD’ye 20 kilogramdan fazla antika altın gönderildiği resmi kayıtlarda yer alıyor . Belgelere göre, 2016 yılında Mısır’dan Amerika Birleşik Devletleri’ne kaçırılan antik altın miktarı ise 10 kg’dan fazla.

Belgelere göre; 1996 ile 2003 yılları arasında, Mısır ve Türkiye'nin her birinden ABD’ye gönderilen antika altın  miktarı ise 0,45 kg’dan daha az.

2016 yılında yayınlanan araştırmada yer alan ifadelere göre; Irak Savaşı'nın başladığı 2003 yılından bu yana Türkiye’den ABD’ye gönderilen antika altın ve altın dışındaki madenlerden yapılmış eser sayısı arttı. Yine 2016 tarihli bir araştırmada ise,  2011'de Mısır'da yaşanan darbe sonrası Mısır’dan ABD’ye gönderilen altın ve altın dışoında medenlerden oluşan essr sayısı arttı.

Hukukçular ve akademisyenler, yağmalanarak, ABD'ye gelen eserleri tespit etme sürecinin zor olabileceğini iddia ediyorlar.

ABD Göçmenlik ve Gümrük İdaresi (ICE) temsilcisi Brendan Raedy, Kahire’de çalınan ve arkeolojik alanlardan yağmalanan eserler hakkında bilgi gönderen bir ataşeleri olduğunu söylüyor.

ICE yetkilileri, Amerika’ya yağmalanmış veya çalıntı eserleri getirenlerin, eserleri satmaya başlamadan önce yıllarca ellerinde tuttuklarını savunuyorlar. Raedy, “Şu anda yakaladığımız eserlerin birçoğu 2007 ila 2012 yılları arasında yağmalanmış. Bu nedenle son yıllarda hangi tür eserlerin yağmalanarak ABD’ye gönderildiğini belirlemek oldukça zor" diyor.

ICE ajanları, müzeleri ve antikacıları, yağmalanan ve çalınan eserleri nasıl tespit edebilecekleri konusunda bilgilendiriyor.

Komedi filmi gibi antik eser iadesi!

Tarihi eserlerin iadesi mümkün mü? Bu konuda ABD yetkileri ne kadar samimi? Bu konuda komedi filmlerine konu olacak ibrelik bir vaka yaşandı. 

2016 yılının Kasım ayında ABD ve Mısır arasında imzalanan anlaşma  sonrası ICE ajanları MÖ. 8. yüzyıla tarihlendiği iddia edilen bir Antik Mısır mumyasına ait kolu Mısır’a iade etti. Fakat bu mumya kolu aslında ABD’ye bir bilim kurgu filmi için yapılmış ve gönderilmiş bir imitasyondu!

arkeolojikhaber.com