8 bin yıl önce mühür kullanımı tartışmaya açık bir husus. Ancak Domuztepe'de bulunan taş ve pişmiş toprak mühürler hem mülkiyet mefhumu hem de hiyerarşinin olduğunu işaret ediyor.

Kahramanmaraş'taki Domuztepe Höyüğü'nde sürdürülen arkeoloji kazılarında yaklaşık 8 bin yıl öncesine ait, pişmiş topraklardan yapılmış lider mühürleri bulundu.

Pazarcık ilçesine bağlı Kelibişler Mahallesi yakınındaki höyükte, Hacettepe Üniversitesi (HÜ) Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Halil Tekin tarafından 2013'te Kahramanmaraş Müze Müdürlüğü koordinesinde başlatılan, 2015'ten bu yana da Bakanlar Kurulu kararıyla yürütülen kazı çalışmalarına devam ediliyor.

Tekin başkanlığındaki çalışmalara, Kültür ve Turizm Bakanlığı yetkililerinin yanı sıra üniversite öğrencileri de katılıyor.

1996 yılında İngiliz-Amerikan ortak projesi olarak başlanan, 2013'te de Türk bilim insanlarınca devam ettirilen çalışmalarda önemli arkeolojik buluntulara ulaşıldı.

Kazı Başkanı Doç. Dr. Tekin, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Domuztepe Höyüğü'nün, tarihlerin "kesişim" noktası bakımından önemli bir yer olduğunu söyledi.

Bu yılki bölümü tamamlanan arkeolojik kazılarda başta Hristiyan dünyasında Noel ağacı şekline dönüşen "hayat ağacı" motifli kaplar, dericilik faaliyetinde kullanılan "biz aleti" gibi önemli malzemelerin ortaya çıkartıldığını ifade eden Tekin, şimdi de taş ve pişmiş topraktan yapılan önemli mühürler bulduklarını belirtti.

Domuztepe arkeoloji kazılarında daha önceki yabancı heyetin farklı mühürler bulduğunu, kendilerinin de taş ve pişmiş topraktan 4 mühür bulduklarını dile getiren Tekin, şunları kaydetti:

"Mühürün bu dönemde kullanımı konusu tartışmalı fakat görünen bir mülkiyet mefhumu var. Bulunan mühürlerin üzerindeki motiflere baktığımızda, bireysel mülkiyetten ziyade toplumsal bir mülkiyeti gösteriyor. Çünkü üzerindekiler geometrik. Geometrik motife arkeolojik açıdan baktığımızda hep mülkiyeti toplumsal gösterir. Bireyi değil toplumun mülkiyeti olarak gösterir. Henüz toplum hiyerarşik olarak kendi içinde eşitsiz değil."

- "Lider mührü var ama dikey hiyerarşi yok!"

Doç. Dr. Tekin, yaklaşık 8 bin yıl öncesine bakıldığında, bu dönemdeki hiyerarşinin eşitler arasında olduğunu, bir ailenin bireylerinin kendi içindeki hiyerarşisi yoksa bir birini tanımayan insanlar arasındaki o keskin dikey hiyerarşi olmadığına, bunun da somut göstergesinin bulunan mühürler olduğunu kaydetti.

Domuztepe'deki yapılanmanın bütününe bakıldığında büyük bir ailenin liderinin bulunduğunu işaret eden Tekin, şöyle devam etti:

"Herkesin saygı duyduğu bir kişi. Bu sadece korkuyla değil saygı ve güven duyulan kişiye ilişkin burada böyle bir yapılanma var. Bu mühür bir kişinin de değil. Toplumu ilgilendiren ve toplumsal konularda kullanılan mühür. Bir kişi kullansaydı onu çok özel simgesi olması lazımdı. Daha sonraki dönemde Sümerler'de çok özel simgeler görüyoruz. Bunlar toplumsal bir lider mührü çünkü geometrik. Mühürle toplumun mülkiyetinden söz ediliyor."
 

İsmail Hakkı Demir - AA