Tarımın başlangıcı insanlık tarihini değiştirdi. Bu değişimin yüzyıllar boyunca insanlar gibi bitikilerde de etkili oldu. Evcilleşen bitkilerin insanlara bağımlığı da bilim adamlarını şaşırtmayı sürdürüyor.

Sheffield Üniversitesi'nin  Grantham Merkezi Sürdürülebilir Araştırmalar Merkezi (Grantham Centre for Sustainable Futures) araştırmacıları, avcı toplayıcıların ilk kez çiftçiliğe nasıl başladığını, insanların mahsulleri evcilleştirmesinin ürünlere etksini ve evcilleşen bitkilerin insanlara nasıl insanlara bağımlı hale geldiğini araştırdı.

Evcilleştirilmiş bitkiler, vahşi akrabaları ile kıyaslandığında neredeyse hiç fark edilmeden üretim şeklini dönüştürmüştür. Taş Devri'nin erken dönemlerinde meydana gelen bir değişiklikle, Hububat türü ve benzeri tahıl mahsulleri doğal tohum dağılımı kaybolmuştur. Araştırmacılara göre üremek için insana bağımlılık, bitkileri evcilleştirmenin en önemli özelliğidir.  Tohumlar artık bitkilerden düşmüyordu. Bitkiler tohumlarının yayılması için insanlara veya makinelere bağımlı hale gelmişti.

Sheffield Üniversitesi öğretim üyesi Profesör Colin Osborne, "Tarımın nasıl başladığına dair çok az şey biliyoruz, Yaklaşık 10.000 yıl önce tarıma geçildiği için konu hakkında pek çok gizem henüz çözülmedi. Örneğin avcı toplayıcıların neden ilk kez çiftçiliğe başladığı,mahsulleri nasıl evcilleştirdiği ve mahsullerin nasıl insanlara bağımlı hale geldiği hâlâ bilinmiyor. Bu konuda tartışmalar sürüyor. Eski halkların bildiği evcilleştirilebilir mahsuller mi vardı? Yoksa mahsuller insanlar tarafından ıslah edilerek mi evcilleştirilebilir hale getirildi? İlk çiftçilerin ektiği yabani mahsullerde bu özellikler mi gelişti? Yoksa ilk çiftçiler, yabani bitkilerden toprağa dökülen tohumları hasat ederek mi çiftçiliğe başladılar?

Evolution Letters (Evrim Belgeleri) dergisinde yayınlanan, (Thomas A. Kluyver, Glynis Jones, Benoıt Pujol, Christopher Bennett, Emily J. Mockford,  Michael Charles,  Mark Rees ve Colin P. Osborne imzalı) Sebze bitkilerinde bilinçsiz seçilim, tohum genişlemesine neden oldu (Unconscious selection drove seed enlargement in vegetable crops) başlıklı araştırma sonuçları, evcilleştirmenin tohum boyutlarına etkisini işaret ediyor.

Erken dönem çiftçilerinin yaprak ve köklerini toplayarak sebzelerin doğrudan tohum boyutunu etkileyemeyeceğini belirtiyor araştırmacılar. Sebzelerin seçilerek yetiştirilmesi ile doğal seleksiyon başlatıldığını savunuyor ve doğal seleksiyon sonucu tohum ebatlarının büyüdüğünü savunuyorlar.Bir başka ihtimal ise insanların daha büyük sebzeleri kullanarak farkında olmadan bitkilerin ebatlarını büyütmüş olmaları. Araştırmacılar, insanların büyüme oranlarına farkında olmadan katkı sağladığını savuyor?

Çeşitli bitkilerden tohum büyüklüğü verileri toplayan Sheffield Üniversitesi araştırmacıları, evcilleştirme sonucu tohumların genişlediğine dair güçlü kanıtlar bulduklarını savunuyorlar.

Yapılan incelemelere göre; evcilleştirilmiş mısır tohumları, vahşi çeşitlerinden 15 kat daha büyük, soya fasulyesinin tohumları ise vahşi akrabalrından yedi kat daha büyü. Buğday, arpa ve diğer tahıl ekinlerinde daha mütevazı artışlar görülüyor. Arpa için büyüklük oranı yüzde 60 ve emülsiyon buğday için ise yüzde 15 olarak tespit edildi. Ancak bu değişimlerin verimliliğe dönüştürülmesi de önemli.

Professor Osborne, "Yedi bitki türünde evcilleştirilmeye bağlı olarak tohumların büyümesine dair güçlü kanıtlar bulduk. Bu büyüme özelliğinin patates gibi hasat edilmesine gerek olmayan bitkilerde dahi varlığı şaşırtıcı. Büyüme etkisi tahıllarda, mercimek ve çekirdek gibi taneli ürünlerde daha da azalıyor. Bulgularımız, ürünlerin evriminin nasıl geliştiğini anlamada önemli etkilere sahip, zira elimizden gelen ürünlerde meydana gelen büyük değişikliklerin erken çiftçilerin kasıtlı öngörüleri olmadan ortaya çıkabileceği anlamına geliyor" dedi. 

arkeolojikhaber.com