Evliyâ Çelebi, seyahatleri esnasında uğradığı yerlerdeki mekânların uygun yerlerine bazen bir mısra, bazen bir kıta, bazen de ismini ve ziyaret ettiği yılı yazarak bir iz bırakmıştır. Seyahatname’nin birçok yerinde bunlardan bahseder.

Evliyâ Çelebi, seyahatleri esnasında uğradığı yerlerdeki mekânların uygun yerlerine bazen bir mısra, bazen bir kıta, bazen de ismini ve ziyaret ettiği yılı yazarak bir iz bırakmıştır. Seyahatname’nin birçok yerinde bunlardan bahseder.

Bu yazılardan en son keşfedileni ise Karaman Pir Ahmed Efendi Camii’ndedir…

YediKıta dergisinin Nisan 2011 tarihli haberine göre söz konusu yazılar şunlardır:

Evliyâ Çelebi’nin bilinen ölümsüz eseri şüphesiz ki Seyahatname’dir.

Bunun yanında Evliyâ’nın, seyahat ettiği yerlerde bıraktığı izler de vardır. Uğradığı yerlerde bazı mimari eserlerin belirli yerlerine bir yazı veya işaret bırakmak onda bir tutku halini almıştır.

Seyahatname’de İşaretlenen Duvar ve Ağaç Gövdesi Yazıları

Evliyâ Çelebi, seyahatleri esnasında uğradığı yerlerdeki mekanların uygun yerlerine bazen bir mısra, bazen bir kıta, bazen de ismini ve ziyaret ettiği yılı yazarak bir iz bırakmıştır. Seyahatname’nin birçok yerinde bunlardan bahseder.

Müntehabât-ı Evliya Çelebî'nin ilk ve son sayfaları (İstanbul 1259)

Evliyâ, yukardaki yazılarda sadece zamana ve mekâna uygun olan şiirleri yazmıştır. Bunlara ek olarak Seyahatname’de ismini yazdığını belirttiği başka hatıra yazılar da yazmıştır. Bunlardan birkaç örnek vermek gerekirse:

1.Edirne

Osman Baba Tekkesi

Merhum Melek Ahmed Paşalı seyyâh-ı âlem

Evliyâ rûhıyçün Allah rızâsına fâtiha

Sene 1081

2.Elbasan/Arnavutluk

Gazi Sinan Paşa Camii.

Evliyâ Çelebi, bu caminin duvarların dünyanın çeşitli yerlerinden gelen ziyaretçiler tarafından yazılarla doldurulduğunu, yazı yazacak ufak bir yer bile kalmadığını ve kendisinin de bir köşeye bir beyit yazdığını söyleyip:

“Ketehebu Seyyâh-ı âlem Evliyâ sene 1081 deyü tenmik

etdik” diye yazar.

3- Berat (Arnavut Belgradı)

Kara Murad Paşa yeğeni Çelebi Hüseyin Paşa Camii

Evliyâ penc ism-i a‘zam ile dedi târîhin

Hayy Azîz ü yâ Basîr ü yâ Kavîyy ü yâ Metîn

sene 1081

4. Medine-i Münevvere

Mescid-i Nebevi

Seyyâh-ı âlem Evliyâ rûhıyçün el-fâtiha

Şefâ’at yâ Muhammed Evliyâ’ya

sene 1082

5. Mora’da Ballıbadra’da (Patras) bir servi ağacının üzerinde

“Seyyâh-ı âlem Evliyâ rûhıyçün fatiha sene”

6. İstanköy’de 600-700 yıllık çınar ağacının gövdesinde

“Seyyâh-ı âlem Evliyâ rûhıyçün fatiha sene 1082”

Çelebi’nin Seyahatname’de Belirtilmeyen Duvar Yazıları

Evliyâ Çelebi’nin, Seyahatname’sinde işaret etmediği fakat onun yazdığı ispatlanmış başka duvar yazıları da tespit edilmiştir. Bu yazılar Evliya’nın dünyada bıraktığı müşahhas izler olması bakımından önemlidir. Bilinen bu dört duvar yazısı, araştırmacılar tarafından yayınlanmıştır.

Tarih sırasıyla bu yazılar:

İnceli Ahmed Zoğu Camii

Köstendil Melek Ahmed Paşa hazretlerinin müezzini Evliyâ-i Gülşenî rûhıyçün Allah rızası içün Fatiha

sene 1071 M(uharrem)

Alaca Cami

Foça Allâhü avnî ve lâ sivâhü hayrî Ketebehû müezzin Evliyâ

sene 1074

Atik Ali Paşa Camii

Foça Habîbullah rûhıyçün Allah rızâsıyçün celle ve alâ Fâtiha,

Sene 1074 Ketebehû müezzin Evliyâ

Hasan Ağa Camii

Adana (Yerden 1.80 m. yüksekliğinde, giriş kapısının sağında) Melek Ahmed Paşalı Seyyâh-ı Âlem Evliyâ rûhıyçün Allah rızâsına fatiha

sene 1082

Maalesef Evliyâ’nın dünyadaki ayak tozu sayılabilecek bu dört yazıdan Foça Alaca Cami’deki yazı, camisiyle birlikte yok edilmiştir. 1992 yılında çıkan Bosna Savaşı’nda Foça’daki bütün camiler yerle bir edilmiş ve Evliyâ’nın bu el yazılarından sadece Atik Ali Paşa Camii’ndeki kurtulabilmiştir.

Karaman Pir Ahmed Efendi (Boyalı Kadı) Camii

Evliyâ Çelebi’ye ait en son bulunan bu yazı, Pir Ahmed Efendi Camii’nin duvarında yer alıyor. İnşa kitabesi bulunmayan cami, Karaman’da İçkale’nin hemen yanında Hisar Mahallesi’ndedir .Cami Boyalı Kadı olarak da bilinir.

Evliyâ Çelebi, hacca giderken 1082 yılında ziyaret ettiği Karaman’daki Boyalı Kadı Camii hakkında Seyahatname’sinde şunları yazar:

Ve Ortâhisar’ın Bâzâr kapusunun iç yüzünde, minâresi nâ-tamam Boyalı Kadı Câmi’i, kubbe-i âlîdir, ammâ kiremit örtülüdür.

Karaman’daki Boyalı Kadı Camii, başka bir kitabeye göre 1132 yılında yani Evliyâ’nın ziyaretinden 50 sene sonra tamir edilip yenilenmiştir.

Bu kitabe şöyledir:

Bi-hamdillâh tamirine sebeb ehl-i hisar Fehmi dedi tarih Efgan

(Buna göre cami, halkı tarafından tamir ettirilmiş, Fehmi adında birisi son satırda “Efgan” kelimesiyle bu tamirata tarih düşürmüştür.)

Pir Ahmed Efendi Camii’nde Evliyâ Çelebi’nin Yazısı

Pir Ahmed Efendi Camii’nin giriş kapısının sol kenarındaki mermer sütunda, yerden 180 cm. kadar yüksekte olan yazı şudur:

Seyyâh-ı âlem Evliyâ rûhıyçün fatiha

sene 1082

Evliyâ Çelebi, Seyahatname’de, yukarıdaki yazısına işaret etmez. Fakat örneklerini verdiğimiz diğer dört yazısından da Seyahatname’de ayrıca bahsetmez. Mesela Seyahatname’de Adana’daki Hasan Ağa Camii’ni ziyaret ettiğine dair hiçbir bilgi bulunmaz. Fakat cami duvarında yazısı mevcuttur.

Akşehir Hasan Paşa (İmaret) Camii’nde Evliyâ’ya Ait Olduğu İddia Edilen Yazı

Konya’nın Akşehir ilçesinde bulunan Hasan Paşa Camii’nin girişinde, soldaki ilk sütunun tunç bileziğindeki bir yazının da Evliyâ’nın olduğu iddia edilmiştir. Bu yazının Evliyâ Çelebi tarafından yazılmış olduğunu İbrahim Hakkı Konyalı söyler ama bu sonuca nasıl vardığı konusunda kitabında herhangi bir bilgi yoktur.

İbrahim Hakkı Konyalı, Konya’nın Karapınar ilçesinde Sultan Selim Camii’nde, mihrabın iki tarafındaki büyük şamdanlarda Evliyâ’nın adını şöyle okuduğunu zikreder:

Seyyah-ı âlem Evliyâ rûhıyçün fatiha Ketebehû Hâc Ali Ayntâbî

sene 1091