Bulgaristan'da, Filibe'de kalan 53 cami ve 42 hamamın büyük bölümü zamana yenik düşerken, hala ayakta kalan eserler ise acil restorasyon ve onarıma ihtiyaç duyuyor. Bulgaristan'ın güneydoğusundaki Filibe şehrindeki Osmanlı döneminden kalan,harabeye dönmüş tarihi ve kültürel eserler, adeta imdat diye sesleniyor.

Kentte Osmanlı mirası konusunda AA muhabirine açıklamalarda bulunan Filibe Müslümanları Encümen Başkanı Ahmet Pehlivan, Osmanlı döneminden kalan tarihi ve kültürel mirası yeniden canlandırmak istediklerini söyledi.

Pehlivan, buradaki eserlerin bazılarının ülkenin kültürel mirası olduğuna dikkati çekerek, "Maalesef, halka ilham kaynağı olabilecek bu eserler geçen zamanın acımasızlığına kurban giderek, bakımsızlıktan yıkılıyor." diye konuştu.

- 16. yüzyıldan kalma cami içkili lokantaya dönüştürülmüş

Kent merkezinde bulunan, 1928'deki 6,8 büyüklüğündeki depremde minaresi yıkılan Taşköprü Camisi, Filibe'deki boynu bükük Osmanlı mirası arasında en çok yürek burkanı.

16. yüzyılda yapılan caminin minaresini onarmak için cami arazisinin bir bölümü satılsa da yeterli para toplanamadığı için tadilatı bir türlü yapılamamış.

Ülkede 1944-1989 arasında yönetimde olan komünist rejimin bu dönemde ibadete kapalı tuttuğu cami, daha sonraki dönemde özelleştirilerek, içkili lokantaya dönüştürmüş.

Cemaatin yoğun tepkisi nedeniyle camiden dışarı çıkarılan lokanta, caminin hemen yanında meyhane olarak hizmet veriyor.

Tüm olanlara rağmen kurşun kaplı kubbesi ayakta duran caminin içinde, lokantadan kalan bar kısmı ise hala duruyor.

Özelleştirildiği için şahısların elinde bulunan ve sonunda Filibe Bölge Müftülüğüne iade edilen Taşköprü Camisi, restore edileceği günü bekliyor.

- "Türkiye'den destek bekliyoruz"

Pehlivan, "eşsiz güzellikte" olarak nitelediği caminin acilen onarılması ve bar kısmının dışarı çıkartılması gerektiğini belirterek şunları söyledi:

"Camide bir zamanlar alkol satılıyor olması, Müslüman olarak bizleri çok üzmüştür. Caminin içinde hala bir bar bulunuyor. Restorasyon uzmanlarının da yardımıyla bunu bir an önce dışarı çıkarıp, camiyi eski haline getirmek istiyoruz. Bunun için hem yerel cemaatten hem de bizleri asla yalnız bırakmayan Türkiye'den destek bekliyoruz."

- Kimsesiz Orta Mezar Hamamı

Taşköprü Camisi'nin hemen karşısında bulunan ve zamanında bölgede yaşayan Türk, Ermeni ve Bulgarların gittiği Orta Mezar Mahallesi Hamamı da içler acısı durumda.

Filibe'de 15. yüzyılda inşa edilen hamam, özelleştirildikten sonra bir mobilya mağazasına dönüştürülmüş ancak 2016'da çıkan bir yangın sonucu çatısı çökmüş. Yerel halk, yangının bina sahibi tarafından, hamamın yerine yeni bir yapı inşa etmek amacıyla çıkartıldığını düşünüyor.

Bugün çatısı yanmış bir metruk bir binadan farkı kalmamış Orta Mezar Mahallesi Hamamı adeta "yardım çığlığı" atıyor.

- Sahipsiz Türk-Müslüman mezarlığı

Şehir merkezinin hemen yanında yer alan Hacı Hasan Mahallesi'ndeki tarihi Türk-Müslüman Mezarlığı da Filibe'de boynu bükük kalan Osmanlı mirası arasında.

Ayrık otları ve çalılar arasında zar zor seçilen birkaç yıkık mezar taşı haricinde buranın mezarlık olduğunu anlamaya imkan yok.

Başkent Sofya'da ibadete açık tek cami Banyabaşı Camisi'ni inşa eden Kadı Seyfullah Hacı Efendi'nin de kabrinin yer aldığı mezarlık, sahipsiz bir araziye dönüşmüş.

Pehlivan, mezarlıkların yasal olarak belediyelere ait olduğunun altını çizerek, "Biz, encümenlik olarak, Filibe belediyesine bu mezarlığın temizlenip düzenlenmesi için proje sunduk. Atalarımız, büyüklerimizin yattığı bu mekanın, onun hemen yanında bulunan bakımlı Hıristiyan mezarlığına benzemesini istiyoruz." diye konuştu.

Pehlivan, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın özel desteğiyle, İstanbul'daki Demir Kilise'nin restorasyonu ve Edirne'deki bulgar mezarlığının bakımının yapıldığına dikkati çekerek, aynı hassasiyetle Bulgar tarafının da Filibe'deki Osmanlı mirası için harekete geçmesi gerektiğini söyledi.

- Şanslı Çifte Hamam binası

Filibe merkezindeki tarihi Çifte Hamam binası ise diğer Osmanlı miraslarıyla aynı kaderi paylaşmayan ender yapılardan.

Filibe'de Sultan 3. Murat döneminde antik mozaiklerle kaplı bir alanın temelinde kurulan dev kubbeli "Çifte Hamam" halk arasında "Çelebi Kadı Hamamı" olarak da biliniyor.

Belediye ve özel sektörün gayretiyle oldukça iyi durumda olan 16. yüzyıldan kalma bina, Filibe Belediyesi kararıyla bugün müze olarak hizmet veriyor.

Zaman zaman konserlerin de düzenlendiği Çifte Hamam, 2019'da Avrupa Kültür Başkenti olan Filibe’de çeşitli kültürel etkinliklere ev sahipliği yapacak.
Muhabir İhvan Radoykov