Foedus nedir?

Foedus: Roma'da bir ya da birçok devletle yapılan anlaşma ya da sözleşme.

Genellikle taraflar arasında sürekli dostça ilişkileri öngören koşulları içen bu tür anlaşmalar, taraflardan biri saldırıya uğradığında ya da destek istediğinde yardım yükümlülüğünü öngörürdü.
Roma'nın bir savaştan sonra resmen teslim olmayı (deditio) kabul eden yenik devletle ilişkilerini düzenlemek için yaptığı foedus, bu devletin statüsünü belirleyerek genellikle geniş kapsamlı bir özerklikten yararlanmasını sağlardı.

Foeduslar tunç levhalar üzerine yazılır ve Roma'da Capitolium'da (capitolino) saklanırdı. MÖ 1. yüzyılda önceleri Latium'a yakın kentler, sonraları daha uzaktaki İtalyan ve Etrüsk kabilelerinden oluşan Roma'ya bağlı İtalya halkları ve devletleri (socii), daha alt bir statüde tutulmalarına ve Romalı yöneticilerin sınırsız yetkilerine tepki göstererek Roma ile giriştikleri savaşlar sonucunda yurttaşlık hakkı elde ettiler.

Roma'nın İtalya dışmdaki devletlerle yaptığı ilk antlaşmalar eşitlik ilkesine dayanıyordu. Ama Akdeniz'de Roma gücünün artmasıyla birlikte bu müttefik devletler Roma'ya bağlı duruma geldiler. Zamanla yerel özerkliklerini yitirdiler ve vergi ödemek zorunda bırakıldılar. Bu durum MÖ 27 yılından sonra özellikle imparatorluğun batı eyaletlerinde geçerliydi.

Öte yandan Socii et amici populi Romani (Roma halkının müttefikleri ve dostları) denen bazı haklar ve hükümdarlıklar (tam özerklik ile Roma eyaleti örgütlenmesi arasında) bir statüden yararlanıyordu.
Bunlar Roma'ya vergi ödedikleri gibi Roma'yı doğrudan yönetim sorumluluğundan kurtarıyordu. Böylece Roma hâzinesi için bir yıkım olabilecek savunma giderlerini yüklenme zorunluluğu da ortadan kalkmış oluyordu.
Değişik statüdeki bütün müttefiklerin özgürlüğü (libertas) sonuçta Roma'nın iyi niyetine bağlıydı.