Günümüzde Libya, Sudan ve Mısır’ın sınırlarında yer alan Gilf Kebir’deki binlerce yıllık etkileyici kaya resimlerinin kesin tarihlemeleri yapıldı.

Arkeologlar, kaya resimleri karşılaştırması, karbon14, stratigrafi ve diğer arkeolojik metodları kullanarak, ilk defa Gilf Kebir’deki kaya sanatının kesin tarihlemelerini yapabildi.

Libya, Sudan ve Mısır’ın sınırlarında bulunan Gilf Kebir’deki binlerce yıllık kaya resimleri hakkında bugüne kadar birçok spekülasyon ortaya atılmıştı. Fakat şimdi arkeologlar, Antiquity dergisinde yayımlanan makalede, bölgedeki sanat için yeni bir zaman çizelgesini üç farklı aşamaya göre belirlediler.

Araştırmada, bölgenin tarihinde birbirinden bağımsız üç veritabanını kullanıldı: kayalarda kaydedilmiş iklim verileri, mağaraların içinden ve dışından elde edilerek karbon14 yöntemi uygulanmış arkeolojik veriler ve kaya resimlerinin stillerine dayalı analizler.

Köln Üniversitesi’nden araştırmanın baş yazarı Stefan Kröpelin, “Üç veri de aynı kronolojiyi tamamen bağımsız olarak doğruladı.” diyor.

Yaklaşık olarak MÖ. 8500 yıllarında avcı toplayıcılar bu bölgeye geldi. Bölgenin iklimi bugünden daha farklıydı: Yaz musonları bölgenin iklimini etkiliyor ve Gilf Kebir’de şiddetli yağışlara neden oluyordu.
Gilf Kebir'deki kaya resimleri tarihlendirildi.

Yüzücüler Mağarası’ndan kaya sanatı. MÖ. 6100-4800 yılları arasında Wadi Sura tarzında kaya sanatı.

Gilf A: az sanat

Arkeologlar, karbon14 tarihleme yöntemi, stratigrafi ve diğer doğal çevre etmenlerinden elde edilen verileri kullanarak, bu bölgenin insanlar tarafından ilk yerleşiminin yaklaşık 2.000 yıl sürdüğünü söylüyor. Gilf A olarak bilinen bu dönemdeki insanlar, kaya sanatında fazla aktif değildi ve bu dönemin kaya resimlerine sadece birkaç örnek var.

Gilf B: artan sanat

Gilf Kebir bölgesinde MÖ. 6500 yıllarından sonra, insan yaşamının yeni bir aşaması görülmeye başladı: Gilf B. Bu aşamada insanlar, çanak çömlekler, kazımalar ve farklı boyama tekniklerini de içeren birçok sanat örneği yaratmaya başladı.

Makalede, “Bu dönemin başlaması, hem gravürlerin hem de resimlerin yapıldığı ilk büyük kaya sanatı üretimi ile denk geliyor.” yazıyor.

Wadi Sura stili, Gilf B evresinde popülerleşti ve Batı Gilf Kebir’de Yüzücü Mağarası ve Canavar Mağarası olarak bilinen yerlerde bulundu. Wadi Sura stilinde yüzücü figürlerin eşlik ettiği kafası olmayan yaratıklar betimleniyordu.

Gilf C: sanatın doruk noktası

MÖ. 4400 yıllarında başlayan Gilf C evresinde ise, insanlar, sığır yetiştiriciliği stilini benimsemeye başladı. Bu resimlerde, çoban olabilecek insanlar tarafından eşlik edilen büyük sığır grupları resmediliyordu.

Bu evrenin başlangıcı, bölgedeki önemli bir iklim değişikliği ile denk geliyordu ve yağışlar, kısa yaz musonu sezonundan daha ağır kış yağmurlarına geçiş yapmıştı. Arkeologlar bu olayın, bölgeyi sığır yetiştiriciliği için uygun hale getirdiğini ve bunun da sanatlarına yansıdığını düşünüyor.

Gilf Kebir’deki kaya sanatının bu altın çağı, yaklaşık olarak MÖ. 3500 yıl öncesine kadar sürdü ve daha sonra bölge terk edildi. Bu süre zarfında, Gilf C sırasında başlayan kuraklık ve çölleşme yönündeki genel eğilimin, sığır otlatmanın artık mümkün olmadığı ölçüde etkilediği düşünülüyor.

Erman Ertuğrul - Arkeofili.com

İbtimes. 23 Ocak 2017.
Makale: Riemer, H., Kröpelin, S., & Zboray, A. (2017). Climate, styles and archaeology: an integral approach towards an absolute chronology of the rock art in the Libyan Desert (Eastern Sahara). Antiquity, 91(355), 7-23.