İmam Gazi Muhammed kimdir? Gimrili Molla Muhammed kimdir?

Kuzey Kafkasya müslümanlarının XVIII. yüzyıl sonlarında Ruslar’a karşı başlattıkları tasavvufî kökenli siyasî hareket olan (Nakşibendiyye tarikatı içinde bir dinî ve millî direniş hareketi) Müridizm'in ikinci lideridir.

Molla Muhammed'in tarikat silsilesi Şeyh İsmâil Şirvânî vasıtasıyla Nakşibendiyye tarikatının Hâlidiyye kolunun pîri Hâlid el-Bağdâdî’ye ulaşır.

Çeçen asıllı İmam Şeyh Mansûr’un 1785’te Çeçenistan’da başlattığı gazavât, Nakşibendîler’in önderliğinde Kādirîler’in de desteğiyle ve çeşitli aralıklarla 1920 yıllarına kadar devam etmiştir.

Şeyh Mansûr’un ölümünün ardından Kafkasya müslümanları, İmam Gazi Muhammed’in (Gimrili Molla Muhammed) 1826’da ortaya çıkıp 1830’da başlattığı ikinci gazavât hareketine kadar yaklaşık kırk yıl ortak bir liderden mahrum kaldılar.

Ruslar bu dönemde Kafkasyalı müslüman halklara karşı her türlü zulmü uyguladılar. 1793’te Dağıstan’ın Gimri köyünde doğan Molla Muhammed, Nakşibendî-Hâlidî şeyhi İsmâil Şirvânî’ye intisap ederek hilâfet aldıktan sonra 1823’te Dağıstan’a dönüp irşad faaliyetine başladı. Halka ilk görevinin Allah yolunda gazâ olduğunu, kâfire haraç verilmeyeceğini, haramlardan kaçınılarak ruhun ibadetlerle beslenmesi gerektiğini anlatan Molla Muhammed irşad faaliyetini bir süre devam ettirdikten sonra Avar Hanlığı’ndan Şeyh Şeybânî, Tarku Şamhallığı’ndan Molla Hacı Yûsuf, Kumuk Hanlığı’ndan Molla Han Muhammed gibi halk önderlerinin katıldığı bir istişare toplantısı düzenledi. Bu toplantıda yapılan seçimle gazavât hareketinin liderliğine seçildi ve “imam” unvanıyla anılmaya başlandı. Kafkasya halkını Ruslar’a karşı cihada davet eden bir bildiri yayımlayarak ikinci gazavât hareketini fiilen başlatan İmam Gazi Molla Muhammed, Ruslar’ın eline geçen Gimri’de bir çatışma sırasında şehid oldu (29 Kasım 1832).