Gürcistan’daki 8.000 yıllık yerleşim alanında sürdürülen arkeolojik kazılarda, şimdiye dekbilinen en eski şarap üretimlerinden birinin yapıldığına dair veriler elde edildi.

Gürcistan’da bulunan 8 bin yıllık çömlekler üzerinde yapılan kil analizleri sonucunda, dünyanın ilk şarap üretiminin bilinenden çok daha önce, MÖ 6.000’lerde gerçekleştiği anlaşıldı.

Gürcistanlı bir arkeolog ve botanik uzmanı ekibi ile Avrupa ve Kuzey Amerikalı araştırmacıların, Başkent Tiflis’in 50 km güneyindeki iki köyde yaptıkları araştırmalar sırasında ortaya çıkarılan MÖ 6.000’e tarihlenen çanak çömlekler, dünyanın ilk şarap üretimine ilişkin kanıtları ortaya koyuyor. Bu bulgu, üzüm şarabı üretiminin bilinenden yaklaşık bin yıl öncesinde başladığını gösteriyor.

Çalışmada incelenen çanak çömleğin ortaya çıktığı yerleşmelerde, dairesel planlı kerpiç yapılar, kemik ve taş aletler gibi buluntular ile sığır ve domuz yetiştiriciliği ile buğday ve arpa üretimi gibi Neolitik Dönem kültürüne ait özellikler gösteren bulgular ortaya çıkarıldı.

Dünyada binlerce şarap çeşidi bulunurken, hemen hemen hepsi sadece bir üzüm türüne, Avrasya üzümüne dayanıyor. Avrasya üzümü bugüne kadar evcilleştirilen tek tür.

Bu son keşfe kadar, dünyanın bilinen en eski şarap yapımı günümüzden 7 bin yıl öncesine tarihlendiriliyordu. 1968 yılında Irak’ın kuzeyinde yer alan Zagros Dağları bölgesinde bulunan 6 adet çömlek üzerinde yapılan kimyasal analizler, günümüzden 7 bin yıl öncesine tarihlenen çömleklerin şarap kalıntısı içerdiğini ortaya koymuştu.

Gürcistan’da yapılan bu keşif, şarap üretimini bilinenden yaklaşık bin yıl erkene götürüyor

GÜRCİSTAN’DA ŞARAP ÜRETİMİNİN EN ERKEN KANITI

Araştırmalar sırasında bölgede ortaya çıkan pişmiş toprak kaplar araştırmacıların özellikle ilgisini çekti. Olasılıkla Yakın Doğu’da yapılmış ilk çanak çömlek örnekleri arasında olduğunu düşündükleri bu çanak çömlek grubu arasından bir örnek, yaklaşık bir metre yüksekliğinde ve eninde olup 300 litreden fazla sıvı alabilecek bir kapasiteye sahipti. Daha da ilginci, çömlek üzüm salkımları ve tanelerini andıran bezemelerle süslenmişti.

Şarap üretiminin bölgedeki yaşamın gerçekten de bir parçası olup olmadığını öğrenmek isteyen ekip, iki Neolitik yerleşmesinde ele geçen çanak çömlek parçalarını toplayıp, toprak numuneleri üzerine odaklandılar. Çömleklerin yakınında bulunan tahıl ve kömürleşmiş parçalar üzerinde yürütülen radyokarbon analizlerinin sonuçları, çömleklerin MÖ 6.000-5.800 civarına tarihlendiğini gösterdi.

Analiz için toplamda 30 çömleğin iç yüzeyinden alınan numuneler ile 26 toprak örneği üzerinde çalışıldı. Toplanan parçaların birçoğu yapılan son kazılardan çıkarılırken, iki tanesi 1960’lı yıllarda yapılmış kazılardan gelen parçalardı. Araştırmacılar çömleklerdeki şarap izlerinin uzun zamandır var olduğundan kuşkulanıyordu.

Ekip daha sonra, inceledikleri örneklerde şarap kalıntısına kanıt oluşturabilecek doğru molekül kütleleri ve doğru kimyasal belirtilerin olup olmadığını tespit etmek için çeşitli analitik teknikler kullandı.

Proceeding of the National Academy of Sciences’da yayımlanan rapor sonuçlarına göre, incelenen örneklerin, daha önceden bulunmuş iki parça dahil olmak üzere 8’inde, çok miktarda üzümde bulunan bir madde olan tartarik asit izine rastlandı. Çalışmada incelenen toprak türlerinin çok daha düşük asit oranına sahip olduğu göz önünde bulundurulduğunda, çömlek parçaları üzerinde saptanan asit izlerinin üzüm ile ilişkili olduğu daha da netleşiyor. Ekip ayrıca üzüm ve şarapla bağlantılı üç farklı asit türünün varlığını da tespit etti.

Şarabın varlığına işaret eden diğer bulgular arasında yerleşmede bulunan antik üzüm poleni kalıntıları ile çömlek parçalarından birinin iç yüzeyinde tespit edilen üzüm nişastası tanecikleri, bir meyve sineğine ait kalıntılar ve asmaların yüzeyine ait olduğu düşünülen hücreler bulunuyor.

Çömleklerin şarap saklamak dışında, üzüm gibi ürünleri saklamak için de kullanmış olabileceklerini öne süren ekip, çömleklerin şekil itibariyle sıvı muhafaza etmeye uygun olduğunu, kuru veya taze üzümlerin iz bırakmadan çömlek içerisinde çözünmüş olabileceklerini belirtiyor. Üzüm suyu birkaç gün içinde fermente edilebileceği halde çömleklerin şurup yapımında kullanıldığına dair bir iz bulunmuyor.

Daha önceden en eski şarap üretiminin İran’da, MÖ yaklaşık 5.400-5.000 yılları arasında gerçekleştiği düşünülüyordu. İran’a yalnızca 500 km uzaklıktaki Gürcistan’da elde edilen bu yeni bulgular, dünyanın bilinen en eski şarap üretimini yaklaşık 500-1000 yıl geriye çekti.

İran’ın yanı sıra, Çin’in Jiahu bölgesinde de dünyanın en eski şarap üretimine dair bulgular elde edilmişti. Bulgular şarap üretiminin MÖ 7.000’de gerçekleştiğini göstermekteydi ancak yapılan incelemeler sonucunda, tespit edilen fermente olmuş sıvı içerisinde üzüm ile karışık halde alıç, pirinç birası ve bal likörüne rastlandı.

Çömleklerin diplerinin dar olması, kolaylıkla ayakta durmalarını engellemektedir. Bu durum, İran çömleklerinde olduğu gibi, şarap yapımında kullanılan çömleklerin toprağa yarı gömülü şekilde kullanmalarına sebep olmuştur. Bu uygulama, günümüzde Gürcistan’da hala devam etmektedir.

Güney Florida Üniversitesinden Davide Tanasi, araştırmanın sonuçlarının tartışmasız olduğunu ve bulguların "kesinlikle dünyanın en eski saf üzüm şarabının örneği" olduğunu söyledi.

Toronto Üniversitesinden Stephen Batiuk konuyla ilgili: “Gürcistan şarap üretiminde çok uzun bir geçmişe sahiptir. Elde edilen yeni bulgular, onun bu konumunu daha da sağlamlaştırıyor.” dedi.

Aktüel  Arkeoloji