Kadıköy Arkeolojisinde yeni sayfalar açan Haydarpaşa kazılarında 3 ayrı alanda arkeolojik kalıntılara rastlandı. Şimdi merak edilen bu alanların birbiri ile bağlantsı olup olmadığı...

Geçtiğimiz yıl Haydarpaşa Garı arazisinde ve Acıbadem’de yapılan kazılar, Kadıköy’ün ve İstanbul’un tarihine dair önemli ipuçları sağladı. Haydarpaşa’da devam eden kazılarda Roma, Bizans ve Osmanlı dönemine ait çok sayıda tarihi bulguya ulaşılmıştı. Geçtiğimiz yılın şubat ayında General Ali Rıza Ersin Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’nin inşaat kazısı sırasında Roma dönemine ait 2 bin yıllık olduğu düşünülen lahitler bulunmuştu.

Geçtiğimiz hafta ise yine bir inşaat alanında tarihi kalıntıların ortaya çıktığı kamuoyuna yansıdı. İbrahimağa Mahallesi Dinlenç Caddesi’ndeki 10 dönümlük otel inşaatı arazisi için yapılan hafriyatta, korunması gereken kültür varlıklarına rastlandı. Ancak inşaatın arazisi sit alanının içinde olmadığı için hafriyat çalışmaları arkeolog denetimi olmadan başladı.

DERNEK BAŞVURDU, DENETİM BAŞLADI

İhbarlar üzerine tesadüfen belgelenen verilerin Kadıköy’ün arkeolojik potansiyeline işaret ettiğine dikkat çeken Arkeologlar Derneği İstanbul Şubesi, ihbarlar sonrası tespit edilen arkeolojik bulguların değerlendirilmesinin zorlaşmaması için İstanbul 5 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu’na başvuruda bulundu. Dernek, söz konusu otel inşaatı arazisinde yapılacak her türlü inşaat faaliyetinin ve fiziki müdahalenin Arkeoloji Müzesi denetiminde yapılmasını talep etti. Derneğin 4 Nisan 2018 tarihinde yaptığı başvuruyu incelen Koruma Kurulu, çalışmaların müze denetiminde yapılmasına ve tarihi bulguların ortaya çıkması durumunda ise inşaat faaliyetlerinin durdurulmasına karar verdi.

ANTİK DÖNEME AİT OLABİLİR

Hürriyet’ten Ömer Erbil’in aktardığına göre, Arkeoloji Müzesi arkeologlarının denetiminde sürdürülen kazı çalışmalarında şu ana kadar, Geç Roma veya Geç Antik Çağ (M.S. 330-641) dönemine ait olduğu düşünülen cadde, yapı grupları ile tarihi sütunlar bulundu. Yaklaşık 5-6 metre genişliğinde Erken Bizans dönemi bir cadde de ortaya çıkarıldı. Caddenin etrafında dükkânların olduğu tahmin ediliyor. Bunun yanı sıra caddenin iki kenarında mermer sütun başlıkları, sütun kaideleri ve sütunlar bulundu.

KURUL KARAR VERECEK

Arkeoloji Müze Müdürlüğü’nün verdiği bilgilere göre kazı çalışmalarına devam ediliyor. Çalışmaların ne kadar süreceği ve kalıntıların nasıl korunacağı ise belirsiz. Şu an için buluntuların yerinde korunması gündemde ancak nihai kararı Koruma Kurulu verecek. Arkeologların sunacağı rapora göre alanın nasıl değerlendirileceği ve kalıntıların nasıl korunacağı da kesinlik kazanacak.

HAYDARPAŞA'YLA BAĞLANTISI VAR MI?

Otel inşaatında bulunan kalıntıların hemen 250 metre yukarısında (General Ali Rıza Ersin Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi’nin inşaat kazısında) Roma dönemine ait 2 bin yıllık olduğu düşünülen lahitler bulunmuştu. Geçtiğimiz yıl başlatılan Haydarpaşa kazıları da yine bu alana 400 metre mesafe uzaklıkta. Haydarpaşa’da sur duvarları, sikkeler, mezarlar ve çok sayıda kalıntı çıkarılmıştı.

Peki, bu üç kazının birbiriyle bağlantısı var mı?

Yrd. Doç. Dr. İnci Türkoğlu’nun “Tarih Öncesi Dönemden Ortaçağ’a Kadıköy Arkeolojisi” kitabında yer alan görüşleri bu konuya açıklık getirecek yorumlar içeriyor: “Bugün iskelelerin bulunduğu Haydarpaşa Koyu ile Ayrılıkçeşme İstasyonu’nun bulunduğu alanda küçük bir koy vardı ve bu koy olasılıkla liman antrepolarının civarında yer almaktaydı. Denizin sınırı Rıhtım Caddesi’nin doğu kıyısı boyunca uzanıyordu. Osmanağa Camii’nin arkasında yapılan kurtarma kazılarında Geç Roma surlarına ait olabilecek duvar izine rastlanması ve daha da derinde deniz kumunun varlığı, burada küçük bir iç liman barındıran bir koyun varlığına işaret etmektedir.”

Batıdaki limanın iki mendireği bulunduğu, özellikle Roma İmparatorluğu zamanında ağzının bir zincirle kapatıldığı ve 19. yüzyılın sonlarında mendirek izlerinin hala görüldüğü bilinmektedir. Daha sonra mendireğin kuzey kolu Haydarpaşa Garı’nın inşaatı için alanın doldurulmasıyla toprak altında kalmıştır.”

Erhan Demirtaş - gazetekadikoy.com.tr