Herodotos / Heredot kimdir?

Herodotos / Heredot: (MÖ 484-425). Halikarnassos’lu tarihçi.

Pers-Yunan Savaşları’nı (MÖ 490-449) anlatan ve antik çağın ilk tarih kitabı olan Historiai (Araştırmalar / Heredot Tarihi)’nın yazarıdır. Bu eser aynı zamanda günümüze ulaşabilmiş en eski Yunan nesridir.

Çocukluğu Pers-Yunan Savaşları yıllarında geçti. Siyasi nedenlerle memleketinden ayrılmak zorunda kalınca Samos’a sığındı ve Ionia lehçesini öğrendi. Bu arada tarih yazmaya karar verdi ve çeşitli yolculuklar yaptı.

Mısır, Mezopotamya, İran, Karadeniz, Sicilya ve Anadolu’yu gezdi. Atina’da Perikles ve tragedya yazarı Sophokles’le dostluk kurdu. Tuttuğu gezi notlarından faydalanarak konferanslar verdi. İlerlemiş yaşında Thurii kentine yerleşti. MÖ 432’ye doğru Atina’ya döndü ve orada öldü.

Aiskhylos’un oyunlarının etkisinde kaldı, genç Thukydides ise onun dinleyicileri arasında yer aldı.

Amacını eserinin ikinci cümlesinde şöyle anlatır: “İnsanoğlunun yaptıkları zamanla unutulmasın ve gerek Yunanlıların, gerekse Barbarların meydana getirdikleri harikalar bir gün adsız kalmasın, bu eserin tek amacı budur; bir de, bunlar birbirleriyle neden dövüşürlerdi diye merakta kalınmasın.”

Tarih yazımında doğuda öteden beri uygulanan yıllık ya da kronik yazımının ötesine geçmiş, kendine has bir yöntem uygulamıştır.

Historia adlı eseri dokuz kitaptan oluşur. Dili Ionia lehçesidir ancak destan dilinden de etkilenmiştir. Anlattıkları hem kendi gördüklerine hem de tanıklardan dinlediklerine dayanır. Ayrıca tanrılara ve doğaüstü güçlere yer vermiş, zaman dizimine dikkat etmemiş, bir tarihçide olması gereken tarafsızlık özelliğini zaman zaman ihlal etmiştir. Bu açıdan bakınca bilimsel tarihçiliğin kurucusu Thukydides’in eseri ile arada büyük bir nitelik farkı görülür.

Ancak Herodotos’un Mısırlılar, Mezopotamyalılar, Persler ve İskitler üzerine yazdıkları çok önemli tarihsel bilgilerdir.

Az da olsa eserinde siyasi görüşlere de yer vermiş ancak eleştirel yaklaşımda bulunmamıştır. Kendisinden önce yaşamış olan Miletoslu Hekataios’un eserinden çokça faydalanmıştır.

Hellenistik Dönemde eserine olan ilgi arttı. İskenderiyeli alimler onun eserini dokuz bölüme ayırıp her birine bir esin perisinin (mousa/musa) adını verdiler. Bunun yanında yazdıklarına tepki duyanlar da oldu. Bazıları onun sadece sevimli hikayeler anlatan ama tarihçi denemeyecek biri olduğunu düşünürken Plutarkhos gibi bazıları da açıkça onu yalancılıkla suçladı.

Takipçisi Thukydides bazı açılardan onu eleştirse de kendi eserine Herodotos’un bıraktığı noktadan başlamıştır.

Tarihin babası’ nitelemesini onun için ilk kullanan kişi Cicero’dur. İlkel topluluklarla ilgilenen ilk kişi olduğu için "antropolojinin babası" nitelemesini de hak eder.