Hırbe Helale arkeoloji kazıları haberi

Hırbe Helale nekropolü arkeoloji kazılarında neler bulunmuştur? Arkeolojik alan nerededir?

Hırbe Helale (Helale Harebeleri) arkeolojik sit alanı, Mardin-Diyarbakır karayolu güzergâhının 6. kilometresinin batısındaki Mardin ili Artuklu ilçesi sınırlarında Akbağ Mahallesi sınırları içinde yükselen tepelerin yamaçlarına kurulan Mardin Artuklu Üniversitesi yerleşkesi içerisinde yer almaktadır.

Arkeolojik sit alanı olarak tescillenmiş Hırbe Helale tarih alanı içerisinde kalan ve günümüzde Mardin Artuklu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesinin Otoparkı’nın kuzeydoğusunda bulunan alanda gerçekleştirilen kazılar söz konusu alanın hayli geniş mezarlık olduğunu göstermektedir.

Arkeolojik kalıntıların Akbağ mahallesinin komşuları olan Çağlar ve Haydar mahallelerinde dek yayılmış olması geçmişte bu bölgenin çok yoğun iskân gördüğünün kanıtı sayılıyor. Arazide çok sayıda paleolitik ve Neolitik döneme tarihlenen çakmaktaşları bulunmuştur.

2018 yılında bu mezarlık alanında yapılan kazılar sonrasında 22 adet taş sanduka ve 2 adet basit toprak olmak üzere 24 adet mezar açılmıştır. Bu mezarların içerisinde ve çevresinde yaklaşık 70 bireye ait insan kemikleri ortaya çıkarılmıştır. Geç Roma Dönemi’ne tarihlenen söz konusu mezarlık alanı Geç Antik Çağ’da Mardin Bölgesi inanç sistemi ve ölü gömme adetleri üzerine önemli bilgiler vermektedir.

2010, 2011 ve 2018 yıllarında gerçekleştirilen arkeolojik kazılar bu alanda taş örgülü oda mezarlar, taş sanduka mezarlar, basit toprak mezarlar ve bir adet lahit mezar olmak üzere 4 farklı mezar tipinin bulunduğunu ve bu mezarlar içerisinde de yetişkin ve çocuk bireylerin birbirinden farklı olmayan bir gömü geleneğiyle gömüldüklerini göstermektedir .

Ölü gömme adetleri açısından çok fazla bir değişiklik sergilememekle beraber mezar tipolojisi açısından önemli farklılıklar gösteren mezarlar (taş örgülü oda mezarlar, taş sanduka mezarlar, basit toprak mezarlar ve bir adet lahit mezar), Dara Antik Kenti’nde ve Ilısu Barajı İnşaat Sahası’nda kazılar sonucu tespit edilen mezar ve ölü gömme gelenekleriyle birlikte düşünül- düğünde (Erdoğan, 2010; Can ve Erdoğan, 2014; Erdoğan ve Ökse, 2010), bölgenin Geç Antik Çağ’da göstermiş olduğu kültürel yapı üzerine önemli bilgiler vermektedir.

MS 4-5. yy’a ait olduğu düşünülen mezarlar ve mezarlarda ele geçen buluntular üzerinde yapılacak olan arkeolojik ve antropolojik analizler ve ileriki yıllarda yapılacak olan kazılar hem Hırbe Helale Nekropol alanı hem de Geç Antik Çağ’da Mardin Bölgesi sosyal, kültürel ve inanç yapıları ve ölü gömme adetleri üzerine önemli bilgiler verebilir.

Hırbe Helale 2011 Yılı Arkeoloji Kazısı

Mardin Merkez Akbağ köyü sınırındaki Artuklu Üniversitesi kampüsü, Mardin merkezin yaklaşık 7 km kadar kuzeybatısı ile Mardin-Diyarbakır Karayolunun yaklaşık 1 km kadar güneybatısında yer almaktadır. Yerleşim alanı çok dik olmayan kuzey yamacı üzerinde kurulmuş olup alan ana kayadan oluşur ve çok yoğun çakıl ve kaya kütleleri mevcuttur.

Kazı çalışmaları; Artuklu Üniversitesi kampüs alanında yapılması planlanan yol güzergâhı ve binaların, Hırbe Helale I. ve III. derece Arkeolojik Sit Sınırı içinde kalması nedeni ile yol güzergâhının belirlenmesi için bu alanlarda sondajlar açılarak çalışmalar yürütülmüştür.

Kurtarma kazısı ilgi olarak istinaden Mardin Müze Müdürü Nihat Erdoğan Başkanlığında ve Artuklu Üniversitesi Araştırma görevlisi, Metin Batıhan, Arkeolog Evin Bilge, Arkeoloji öğrencisi Ufuk Şen ve 31 işçi ile yürütülmüştür.

Artuklu Üniversitesi Kampüs alanında yer alan I. ve III. derece sit alanı olarak tescillenmiş Hırbe Helale arkeolojik alanında kazılar 01.07.2011 günü başlatılmış olup 22.08.2011 tarihinde sonlandırılmıştır.

Hırbe Helale yerleşim yeri, Mardin-Diyarbakır karayolu güzergâhının 6. kilometresinin batısında yer alan Mardin ili Artuklu ilçesi sınırlarında Mardin Artuklu Üniversitesi yerleşkesi içerisinde yer almaktadır. III. derece sit alanı olarak tescillenmiş olan arkeolojik alanda 2018 yılında yapılan kazı çalışmaları sadece Hırbe Helale yerleşimi yerinde tespit edilen ve Şekil 1’de görüldüğü gibi günümüzde Mardin Artuklu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesinin Otoparkının kuzeydoğusunda bulunan alanda gerçekleştirilmiştir.

Hırbe Helale 2018 Yılı Arkeoloji Kazısı

Hırbe Helale Nekropol Alanı’nda 2018 yılında ve daha önceki yıllarda yapılan arkeolojik kazı çalışmalarıyla birbirinden farklı form ve yapıda olan mezarlar ve mezarlar arasında bölmeler oluşturan duvarlar açığa çıkarılmıştır.

Hırbe Helale Nekropol alanında gerçekleştirilen sondaj kazıları bu alanın daha geniş bir nekropol alanın sadece bir parçası olduğunu göstermektedir. 2018 yılında yapılan kazılarda söz konusu nekropol alanında, üç tabakalı bir stratigrafi olduğu tespit edilmiştir. En alt tabakanın Geç Roma Dönemine (MS 4-5.yy) ait olduğu ele geçen sikke ile saptanmıştır. Bu tabakanın hemen üstünde, önceki kazı sezonlarında ele geçen sikkeler ve seramiklerden dolayı Doğu Roma (Bizans) ve MS 5-6. yy’a ait olduğu anlaşılmıştır. En üst tabaka ise MS 12-13. yüzyıllara aittir ki bu tabaka, Artuklu Devri’ne tarihlenir

Aynı şekilde bu döneme tarihlenen sikkeler 2010 ve 2011 yılında yapılan kazılarda ortaya çıkarılmıştır. Mezarların bulunduğu en alt tabaka ise kırmızı hamurlu ve kırmızımsı-sarı kireç katkılı hamurlu seramiklerin bulunmasından dolayı MS 4.-5. yy’a (Geç Roma Dönemi), tarihlendirilmektedir.

III. derece sit alanı olarak tescillenmiş olan arkeolojik alanda 2018 yılında yapılan kazı çalışmaları sadece Hırbe Helale yerleşimi yerinde tespit edilen günümüzde Mardin Artuklu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesinin Otoparkının kuzeydoğusunda bulunan alanda gerçekleştirilmiştir.

2018 yılında açılan mezarlarda en az 45 bireye ait ve alanda dağınık olarak toplanan en az 25 bireye ait iskelet kalıntısı ortaya çıkarılmıştır. Mezarlarda açığa çıkarılan iskeletlerin çoğunluğunu yetişkin bireyler oluşturmaktadır. Mezarlar içerisinde ortaya çıkarılan iskeletlerin birincil gömü geleneği ile gömülmüş oldukları gözlemlenmektedir. Yetişkinlere ait mezarlar içerisinde tekli gömüler az sayıdadır. Buna karşın bu mezarlar içerisinde izole ve dağınık şekilde oldukları gözlemlenen çocuk ve bebek kemikleri de bulunmaktadır. Kadın ve erkeklere ait olan yetişkin bireylerin bulunduğu mezarlarda cinsiyete bağlı bir değişimin olmadığı gözlemlenmektedir.

Geç Roma Dönemi’ne tarihlenen söz konusu mezarlık alanı Geç Antik Çağ’da Mardin Bölgesi inanç sistemi ve ölü gömme adetleri üzerine önemli bilgiler vermektedir.

Nekropol alanında yapılan kazılarda toplam 78 adet eser bulunmuştur. Bunların 21 tanesi envanterlik geriye kalan 57 adet eser ise etütlük eser olarak değerlendirilmiştir.

Mezarların içerisinde ve çevresinde bulunan küçük buluntular daha çok bilezikler, kolyeler, boncuklar, yüzükler, halhallar, küpeler, vb. takılardan oluşmaktadır. Mezarlar içerisinde takılar dışında 19 adet demir tabut çivisi ele geçmiştir. Mezarların etrafında ise bir adet kandil, bir adet sikke, cam gözyaşı şişeleri ve çok sayıda kırık ve bütün olmayan seramik parçaları ele geçmiştir.

Yapılan kazılarda ortaya çıkarılan seramikler üzerinde çok az motif bulunmaktadır. Fakat seramiklerin hamur tiplerine göre 8 çeşit seramik grubu olduğu gözlemlenmiştir:

1- Kırmızı hamurlu grup 2- Kırmızımsı-sarı kireç katkılı hamurlu grup 3- Grimsi- siyah hamurlu grup 4- Siyah, yoğun mika katkılı hamurlu grup 5- Siyah hamurlu grup 6- Yeşilimsi-bej hamurlu grup 7- Yeşil sırlı grup 8- Rakka grubu.

Bu seramik gruplarına bakıldığında kırmızı, kırmızımsı- sarı kireç katkılı, grimsi-siyah, siyah yoğun mika katkılı ve siyah hamura sahip seramikler Bizans dönemine ait seramiklerdir. Fakat daha yeşilimsi-bej, yeşil sırlı ve Rakka seramikleri MS 12-13. yüzyıllara aittirler. Kırmızı hamurlu ve kırmızımsı-sarı kireç katkılı hamurlu grup daha çok Geç Roma Dönemi’ne tarihlenen seramiklerle benzer özellikler göstermektedir. Metal ve cam eserler açısından az buluntu olmasına karşın söz konusu eserler önemli bilgiler vermektedir. Cam eserlerin tamamı kırık ve parçalar halindeki gözyaşı şişelerinin çoğunlukta olduğu gözlemlenmektedir. Cam eserler arasında 2 adet bilezik ve çok sayıda boncuk bulunmaktadır.

arkeolojikhaber.com