Hormuzd Rassam kimdir? Hürmüz Rassam biyografisi... İlk Osmanlı arkeoloğu muydu?

Hürmüz Reassam: (Hormuzd Rassam) : (d. 1826, Musul, Osmanlı Devleti - ö. 16 Eylül 1910, Londra, İngiltere * bir rivayee göre isr ölüm yeri diplomatik görevde bulunduğu Etiyopya'dır ), Osmanlı Vatandaşı olarak doğmuş, İngiliz Vatandaşı olarak ölmüş Süryani kökenli arkeolog, Asurolog ve İngiltere diplomatıdırç Bazı tarihçilere göre ilk Osmanlı arkeologu kabul edilir ancak Osmanlıca belgelerde onun adının ‘İngiliz hafir Rassam’ olarak zikredildiği dikkat çeker. Zaten kazı yaptığı yıllarda İngiliz vatandaşıydı. Bu nedenle de onun Osmanlı kökenli İngiliz arkeologu olarak tanımlanması daha doğru yöntemdir. Gılgamış Destanı’nın yer aldığı kil tabletleri keşfetmesi kariyerinin en önemli başarısıdır.

Hürmüz Rassam 1826’da Musul’da Dicle nehri kıyısında  Mary Rassam'ın ve Christian Anthony Rassam'ın oğlu olarak Osmanlı Vatandaşı kimliğiyle dünyaya gözlerini açtı. 

Gençlik yıllarında Musul’a kazı için gelen İngiliz arkeolog Layard’ın ekibinde yer almış ve arkeolojiye olan ilgisiyle Layard’ın dikkatini çekmişti. İngiliz vatandaşlığına geçti ve Oxford’da eğitim almaya gitti.  ‘Osmanlı’da paşa olacağıma İngiltere’de baca temizlerim daha iyi’ dediği rivayet edilmektedir.

1845-1847 yılları arasında ünlü İngiliz Asur uygarlığı bilgini Austen Henry Layard'ın yardımcılığını yaptı ve Irak'ta Nimrud'daki Kalah kazısına katıldı. Oxford'da öğrenim gördükten sonra 1849-1851 yılları arasında Ninive kazısında gene Layard'la çalıştı. Kısa bir süre sonra Layard politikaya atıldı. Rassam da 1852'de British Museum'a yapıt toplamak üzere kazılar yapmakla görevlendirildi.

Ninive, Nimrud ve başka yerlerde yaptığı kazılarda önemli heykeller, steller ve yazılar çıkardı. 1853 yılında Ninive'de Asurbanipal'in ünlü aslan avı kabartmasını, bundan hemen sonra da saray kütüphanesini buldu. Bu kütüphanede ele geçirilen yapıtlar arasında Gılgamış Destanı'nın büyük bölümüyle Asurbanipal'in krallığı sırasında tutulan yıllıkları içeren pişmiş topraktan prizma biçiminde bir yazıt da vardı. Bundan sonra Rassam birkaç yıl Aden ve Etiyopya'da İngiliz hükümeti adına diplomatik görevler aldı.

1876 yılında yeniden British Museum'un Mezopotamya'daki kazılarını yönetti. 1878-1882 yılları arasındaki son çalışmalarında önemli sonuçlar elde etti. Musul'a 24 km uzaklıktaki Tel Balavat adlı höyükte kazı yaparak II. Şalmanezer'in sarayını buldu.Buradan çıkardığı bir çift tunç kapı kanadı bugün British Museum'daki en değerli yapıtlar arasındadır. Rassam'ın Mezopotamya araştırmalarına en büyük katkısı 1880'de bulduğu Kral Nabu-apal-iddin dönemine ait bir tablettir.Bunda, tabletin bulunduğu yerin Sippar kentindeki Güneş Tanrısı Şamaş'ın tapınağı olduğu yazılıdır. Bu olayı izleyen 18 ay içinde, Rassam tapınağın çevresindeki 170 oda ve 40-50 bin kadar üstü yazılı silindir vw tablet buldu.Silindirlerden birinde, Belşazar'ın babası ve Babil'in son kralı olan Nabunaid'in (MÖ 556-539) tapınakta bir kazı yaparak, 4,200 yıl önce Akad kralı Sargon'un oğlu Naram-Sin'in burada attığı ilk temeli bulduğu anlatılmaktaydı.

Hormuzd Rassam, 16 Eylül 1910 tarihinde Londra'da öldü.