İran'ın 1936'da incelenmek üzere ABD'ye gönderdiği ama geri alabilmek için uzun yıllar beklediği Ahamenişler İmparatorluğu döneminden (M.Ö. 550-330) kalma tarihi kil tabletlerin 162'si ülkeye iade edilmesinden 9 ay sonra Tahran'daki İran Ulusal Müzesi'nde sergilendi. Arkeolog ve İran Ulusal Müzesi Yazıtlar Bölümü Müdürü Sıdıka Piran, yaklaşık 30 bin tabletin 1932'de antik Persepolis kenti arkeoloji kazılarında Alman arkeolog Ernst Herzfeld tarafından keşfedildiğini belirtti.

Yaklaşık 90 yıl önce Chicago Üniversitesi Doğu Enstitüsü tarafından ödünç alınan Pers İmparatorluğu döneminden kalma 3 bin 502 tabletten 162'si ülkeye iade edildikten 9 ay sonra 18 Mayıs Dünya Müze Günü için düzenlenen tören sırasında ziyarete açıldı.

Ulusal Müze'de düzenlenen törene İran Kültürel Miras, Turizm ve El Sanatları Bakan Yardımcısı Ali Darabi, Ulusal Müze Müdürü Cebrail Nukende ve diğer yetkiler katıldı.

Müze Müdürü Nukende, sergilenen tarihi eserlerle ilgili yaptığı konuşmada, o dönemde İran'da okunmasının mümkün olmaması nedeniyle tabletlerin emanet olarak ABD'ye gönderildiğini ve parça parça ülkeye iade edildiğini belirtti.

Yapılan araştırmalarda tabletlerin M.Ö. 522-486 yıllarında Pers İmparatoru olarak hüküm süren Büyük Darius dönemine ait olduğunun belirlendiğini aktaran Nukende, "Bu değerli koleksiyon, dönemin idari teşkilat yapısı ve toplumsal sistem hakkında eşsiz bilgiler sunuyor." ifadelerini kullandı.

ABD'den alınan tarihi eserlerle ilişkin Arkeolog ve İran Ulusal Müzesi Yazıtlar Bölümü Müdürü Sıdıka Piran, yaklaşık 30 bin tabletin 1932'de antik Persepolis kentinin kuzeybatısında yapılan kazılar sırasında Alman arkeolog Ernst Herzfeld tarafından keşfedildiğini ve daha sonra 1936'da incelenmek üzere emanet olarak Chicago Üniversitesi'ne gönderildiğini aktardı.

Çalışmaların incelenip sonuçlarının birkaç kitap halinde yayımlanmasının ardından tabletlerin iadesine başlandığını belirten Piran, "Büyük Darius dönemine ait bu tabletlerin içeriğinde mektuplar, idari belgeler ve saraya ait el yazmaları ile Darius'un hükümranlığı dönemi, ondan öncesi ve o dönemdeki diğer uluslarla ilgili bilgiler yer alıyor." diye konuştu.

Piran, kil tabletlerdeki yazıların birçoğunun o dönem Ahameniş krallarının yazıtlarında kullandığı dillerden biri olan Elamca dilinde yazıldığını bazılarının ise Aramice işlendiğini belirtti.

Pers İmparatorluğu döneminden kalan ve henüz İran'a iade edilmeyen diğer koleksiyonların da iadesi için İran ile ABD arasında gerekli yazışmaların yapıldığını ve Chicago Üniversitesi'nde tutulan tabletlerin de çok büyük ihtimalle yakın zamanda ülkeye iade edilmesini beklediklerini kaydetti.

Şah döneminde İran ile ABD'nin Chicago Üniversitesi Doğu Enstitüsü, Pers İmparatorluğu döneminden kalma 30 binden fazla kil tabletin üç yıl boyunca ABD'de incelenmesi için anlaşmaya varmıştı. Anlaşma kapsamında tabletler 1936'da Doğu Enstitüsüne gönderildi. Enstitünün eserleri en fazla üç yıl boyunca incelemesi ve ardından İran'a iade etmesi planlanmıştı.

Tabletlerin bir kısmı 1948, 1950 ve 2004'te ve son olarak 2023'te İran'a iade edilse de bir kısmının hala enstitü tarafından tutulduğu ifade ediliyor.

Ahmet Dursun - AA