Avrupa harita metotlarının kullanılmasıyla oluşan ve 1803 yılında basılan Türklerde ve İslam Ülkeleri'nde yayınlanan ilk atlas olan Cedid Atlas da (Atlas-ı Cedid), Atatürk Kitaplığı'ndaki atölyede onarılıyor.

Yıpranmış, yırtılmış, parçalanmış ve kurtlanmış tarihi eser niteliğindeki kitaplar, fermanlar, beratlar, haritalar, kartpostallar ve albümler, kitap restoratörlerinin elinde yeniden hayat buluyor.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi'ne (İBB) bağlı Atatürk Kitaplığı'ndaki Kitap Restorasyon Atölyesinde 1994 yılından bu yana 618 bin 829 sayfa eser restore edilerek, yok olmaktan kurtarıldı.

Atatürk Kitaplığındaki Kitap Restorasyon Atölyesinde, tarihi önemi olan ve yıpranmış kitapların, belgelerin restorasyon ve konservasyonlarını yıllardır gerçekleştirerek, gelecek nesillere aktarılıyor.

Tarihi eserlere yeniden hayat verilmesi kapsamında Türkiye'de ilk defa 1996 yılında Laminasyon Makinesi (Sandviç metodu) kullanılmaya başlandı. Bu metotla restore edilmesi gereken belgeler iki onarım kağıdı arasına konularak restore ediliyor.

Atölyede; mikroorganizmalar ve kitap kurtlarını dezenfekte etmek için Dezenfaktasyon Ünitesi, kağıtları tümlemek için Leaf-Casting Ünitesi, asitten arındırmak için Bookkeeper Ünitesi, Kapalı Kitap Temizleme Kabini ve Hidrolik Pres bulunuyor.

- Aslı bozulmadan restore ediliyor

Kütüphane envanterine kayıtlı her türlü kağıt ve belgenin restorasyon ile konservasyon işlemi gerçekleştiriliyor. Bunlar arasında; gazeteler, dergiler, haritalar, el yazması ve matbu kitaplar, gravürler, ferman ve beratlar, afişler ile çeşitli evraklar ye alıyor.

Kitaplar başta olmak üzere haritalar, beratlar, fermanlar ve gazete sayfaları çok farklı aşamalardan geçirilerek kurtarılıyor. Yıpranmış ve parçalanmış kitap sayfaları tek tek kesilerek önce temizleniyor, sonra teknelerde yıkanıyor daha sonra ilaçlanarak kurutuluyor ve yeniden yapıştırılarak ciltlenip kütüphanedeki yerine konuluyor.

Aynı şekilde tarihi nitelikteki haritalar, beratlar, albümler ve kartpostallar da değişik işlemlerden geçirilerek orijinal malzemelerinin yapısına ve yapım tekniğine uygun bir şekilde, aslı bozulmadan restore ediliyor.

Avrupa harita metotlarının kullanılmasıyla oluşan ve 1803 yılında basılan Türklerde ve İslam Ülkeleri'nde yayınlanan ilk atlas olan Cedid Atlas da (Atlas-ı Cedid), Atatürk Kitaplığı'ndaki atölyede onarılıyor. Restorasyonu devam eden eserler arasında; yurt dışında basılmış Osmanlı tarihi, Osmanlı'da sosyal hayat ve gündelik hayatla ilgili olan nadir ve antika kitaplar da yer alıyor. Bizanslı Tarihçi Chalcondyles'in Osmanlı İmparatorluğunun gelişimine ve yok oluşuna dair Kehanetler Kitabı da yok olmak üzere iken kurtarılan eserler arasına alındı.

- Bir yılda 94 bin sayfa kurtarıldı

Kitap Restorasyon Atölyesi Koordinatörü Nergis Ulu, atölyede, birçok el yazması ile matbu kitabın yanı sıra, birçok kıymetli haritanın restore edildiğini belirtti.

2017 yılında 20 kartpostal, 79 albüm, 577 harita, 718 kitap ve 92 bin 782 gazete olmak üzere toplamda 94 bin 176 sayfa eseri restore ettiklerini dile getiren Ulu, restore edilen tarihi haritalar arasında, 1900 yılına ait tamamı el yapımı 68 adet haritadan oluşan İstanbul'un ulaşım bilgilerini gösteren bir albüm de yer aldığını kaydetti.

Kitap Restorasyon Atölyesinde; 1994'ten bu yana toplam 618 bin 829 sayfa eserin restore edilerek sağlamlaştırıldığını aktaran Ulu, "Kütüphanemizin temelini yazma ve baskı kitaplar oluşturuyor. Kitaplarda birçok hastalık görülebiliyor. Kötü saklama ve depolama nedeniyle yıpranmalar, kurt ve mikroorganizmaların verdiği zararlar başlıcalarıdır. Her kitabı ve tarihi sayfayı farklı aşamalardan geçirerek kurtarıyoruz." dedi.

- Her sayfa farklı aşamalardan geçiriliyor

Kötü saklama ve depolama nedeniyle kurtlanmış ve paramparça bir kitabı gösteren Ulu, şöyle konuştu:

"Bizler kitap restoratörüyüz. Elimize böyle eserler geliyor. Zamana karşı yıpranmışlığın yanı sıra, kötü depolama ve saklama şartları nedeniyle paramparça olmuş eserler var. Böyle bir işte önce sayfa kontrolü yapıyoruz. Daha sonra tedavi çizelgesi çıkartıyoruz. Öncelikle mikroorganizmayı durdurma ve sağlamlaştırmamız gerekiyor. Daha sonra da kurt yeniği ve tamire geçiyoruz. Her sayfayı temizliyoruz kesiyoruz ve sonradan yapıyoruz. Her kitabın farklı işlemi oluyor. Pek çok işlemden sonra onarımı bitiyor, kitabı ciltliyor ve tekrar depoya kaldırıyoruz."

Filiz Yeşilkat, Elif Karadenizli ve Emine Karaman ile birlikte 23 yıldır Atatürk Kitaplığı'nda görev yaptıklarını ifade eden Ulu, Türkiye'de kitap restoratörlüğü işini yapanların sayısının çok azaldığını belirtti.

Piyasada iyi okullarda yetişmiş insan olduğunu ancak bu işe gerekli önem verilmediği için personel alımında yaşanan sıkıntılar nedeniyle insanların farklı alanları tercih etmek zorunda kaldığına dikkati çeken Ulu, "Çok sabır gerektiren bir iş. Bu işi tercih edenin her şeyi dışarıda bırakarak başlaması lazım. Çünkü gün içinde hiçbir şeye temas kurmamanız gerekiyor. Zira sadece eserle temasınız var. Arada hiçbir şey yok. Biz başlarken işin bitimini görüyoruz aslında. Aşama aşama gittiğimizden başlarken, "sonucu önceden gördüğümüz için" bitince mutlu oluyorsunuz." diye konuştu.

Nergis ulu, 260 sayfalık bir kitabın araya başka iş almadan sürekli aynı şeyi yapmak şartıyla 4-5 aylık bir sürede bittiğini anlatarak, "Tarihi eserleri tekrar kullanılsın, insanlar onlardan istifade etsin diye sağlamlaştırıyoruz." ifadelerini kullandı.