Kudüs kenti yakınlarında onlarca yıl keşfedilen Motza arkeolojik yerleşim alanının, Neolitik döneme tarihlenen devasa bir şehir olduğu iddia edildi. İsralli arkeologlara göre tarihi 9 bin önceye dayanan kentin Anadolu, Ürdün ve Kızıldeniz ile ticaret yaptığı iddia edildi.

İsrail Eski Eserleri Kurumu'nun açıklamasına göre, Kudüs'ün yanıbaşında arkeoloji kazıları süren 9.000 yıllık Neolitik alanın büyük bir antik yerleşim alanı olduğu belirtildi ve arkeologlara göre yaklaşık 3 bin kişinin alanın şimdiye kadar bulunan en büyük Neolitik yerleşimler arasına girdiği iddia edildi.

Arkeolojik bulgulara göre Neolitik dönemde orada yaşayan insanlar sofistike bir gruptu. Evlerin birçoğunda, mercimek, nohut ve fasulye benzeri tohumlar depolayan çiftçiler yaşıyordu... Çiftçiler, aynı zamanda bölgede hayvancılık yapıyor; Anadolu, Ürdün ve Kızıldeniz bölgeleriyle ticaret yapıyorlardu.

İsrail’deki arkeoloji kazılarının eşbaşkanlığını yapan  arkeologlar Hamoudi Khalaily ve Jacob Vardi, tarihi 9,000 yıl öncesine dayanan Neolitik dönemden kalma bu kadar geniş çaplı bir yerleşimin  İsrail’de ilk defa keşfedildiğini söyledi.

Kudüs’ün yaklaşık 5 kilometre batısında bulunan  geniş Neolitik köy, ilk olarak 9.000 yıldan daha uzun bir süre önce kurulmuştu ve daha sonraki en parlak döneminde kalabalık bir ticaret ve etkinlik merkezi olmuştu. Bu dönemde yerleşimin yaklaşık 2.000 –3.000 insana ev sahipliği yaptığı düşünülüyor.

Arkeolog Lauren Davis, “Bu muhtemelen Orta Doğu’daki bu zaman dilimine ait en büyük kazı.” diyor.

Yerleşme ilk defa kurulduğunda muhtemelen daha küçük olmalıydı, belki de sadece tek bir hektar büyüklüğünde. Ancak takip eden 1.500 yıl boyunca büyük binalar, kamu tesisleri ve ve ritüel yerler ile dolu gelişen bir şehir merkezi haline geldi.

Asıl şaşırtıcı olan ise bu kadar önemli ve büyük bir arkeolojik alan için çok uzun süre gizli kalması. Arkeologlar, yıllar önce Motza’nın altında bir tür Neolitik yerleşimin olabileceğinden şüpheleniyorlardı, ancak gömülü kentin büyüklüğü, bölgedeki bir otoyol inşa projesinin bir parçası olarak yapılan son kazılarda ortaya çıktı.

Daha önce araştırmacılar bu bölgede hiç iskan olmadığını düşünüyordu. Ancak içinde bulunduğu vadi, Sorek nehri kıyılarındaki tatlı suya kolay erişime sahip ve verimli koşullar sunuyor.

Bu yemyeşil toprak sadece yerleşim yeri değildi; Bir toplum için, döneminde şaşırtıcı derecede gelişmiş yenilikler için uygun ortam sunuyordu.

Konya’daki benzer yerleşme Çatalhöyük’ün aksine, Motza metropolü, serbest geçişi sağlamak için binalarının arasında uygun bir şekilde alanlara sahipti. Çatalhöyük’ün sakinleri ise muhtemelen evlerine girebilmek için merdivenler ile çatılara çıkıyordu.

Yerleşmenin diğer bölgelerinde, mercimek ve nohut dahil olmak üzere tohumları ve yiyecekleri saklamak için depolama alanları kullanılmıştı. Mimarlık, inşaat ve şehir planlamasındaki bu gelişmeler tek seferde gerçekleşmemişti.

Kültürel eserler ve şehrin mezarlarında ve başka yerlerde korunmuş olan bilezikler ve madalyonlar gibi değerli el yapımı nesneler, her türlü egzotik şeyi elinde tutan ve ticaretini yapan bir topluluğun kanıtlarını ortaya koyuyor.

Araştırmacılar, “Bu eşyalar, bu dönemde zaten bu yerleşmenin sakinlerinin uzak yerlerle ticari ilişkiler kurduğunun kanıtı. Mezarlarda bilinmeyen bir taş türünden yapılmış nesneler, Anadolu’dan getirilen obsidiyenler, bazıları Akdeniz’den, bir kısmı da Kızıldeniz’den getirilen deniz kabukları gibi benzersiz nesneler bulundu.” diyor.

Kazılarda ayrıca avlanma ve muhtemelen savaşmak için kullanılan çakmaktaşından yapılmış ok uçları, baltalar ve çeşitli bıçaklar ortaya çıkarıldı. Bu aletlerden bazıları, buğday, arpa ve fasulye yetiştirilen yerleşimde tarımın gelişmesini sağlamak için çiftçilikte kullanılmış olmalıydı.

Bitkilere ek olarak, araştırmacılar eski sakinlerin inek ve domuz yediklerini, ayrıca aynı zamanda keçileri evcilleştiren ilk bilinen toplum olabileceğini söylüyor. 

Burada yaşayan insanlar her zaman tarımsal olarak gelişmiş değildi. Yiyecek olarak tüketilen av hayvanlarının kemikleri, sakinlerin son birkaç yüzyılda daha sofistike ve yerleşik bir aşamaya geçmeden önce, ilk olarak avcı-toplayıcı olabileceğini öne sürüyor.

Bölgedeki arkeolojik kazılar hala devam ediyor.

Science Alert - 17 Temmuz 2019 (Çeviri: Erman Ertuğrul - AA)