Son 5 yılda sadece 544 izinli define kazısı yapılırken, 5.919 kaçak kazı vakası resmi kayıtlara yansıdı. İhbarcılara ödenmesi gereken ikrayemiyelerin geciktirilmesinin de artışta payı olduğu savunulurken, Arkeologlar Derneği Başkanı Soner Ateşoğulları, dedektörü kapanın hazine aramaya koşmasının engellenmesi gerektiğine dikkat çekti.

Bolu’da geçtiğimiz günlerde üst düzey kamu görevlilerinin kaçak kazıda yakalanması, kültür varlıklarının definecilerle karşı karşıya kaldığı durumu bir kez daha gündeme getirdi.

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın verilerine göre, 2013-2018 arasında vatandaşlar tarafından 544 izinli kazı gerçekleştirilirken, Jandarma’nın istatistikleri ise kaçak kazıdaki artışı gözler önüne serdi.

Buna göre 2012-2017 arasında 9 bin 703 kültür ve tabiat varlığı kaçakçılığı olayında (5 bin 919’u kaçak kazı olayı) 24 bin 432 şüpheli yakalandı. 143 bin 624 parça kültür ve tabiat varlığı ele geçirildi.

Cezalar caydırıcı değil

Kültür ve Turizim Bakanlığı’nın verilerine göre, 2013-2018 arasında vatandaşlar tarafından define arama ruhsatnamesi alınarak sadece 544 kazı yapıldı. Tarihî eser kaçakçılığı konularında ihbarcı ve muhbirlere Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca ikramiye ödemesi yapılıyor. Ancak, ödemelerin mahkemenin nihai kararından sonra gerçekleştirilmesi (ortalama üç yıl) ihbarcıların elde ettikleri bilgileri paylaşmamalarına neden olduğu ifade ediliyor.

Kültür varlıkları bulmak amacıyla, izinsiz olarak kazı veya sondaj yapan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezasıyla cezalandırılıyor. Ancak, kazı veya sondajın yapıldığı yerin, sit alanı veya bu kanuna göre korunması gerekli başka bir yer olmaması halinde, verilecek cezanın üçte biri indiriliyor. İzinsiz olarak define araştıranlar, 3 aydan 2 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılıyor ancak, bu fiillerin yurt dışına kültür varlıklarını kaçırma amacıyla veya kültür varlıklarının korunmasında görevli kişiler tarafından işlenmesi hâlinde, verilecek ceza iki katına kadar artırılabiliyor.

‘Dedektör alan altın arıyor’

Arkeologlar Derneği Başkanı Soner Ateşoğulları, kaçak kazılardaki durumun çok vahim olduğunu belirtti. Son dönemde kaçak kazılarda artış yaşandığını belirten Ateşoğulları, “Dedektör satışlarının kontrol altına alınması lazım. Önüne gelen dedektör alıp altın aramamalı. Bu satışlar kontrolsüz. Daha önce drone satışları da öyleydi. Alabiliyordun, istediğin yerde uçurabiliyordun. Onlar bir belgeye bağlandı. Onun gibi bir şey uygulanmasını öneriyoruz. Drone gibi dedektörler de ruhsata bağlansın” dedi.

Aykut Yılmaz - Milliyet