Katalan Atlası nedir? Katalan Atlasında neler vardır? Katalan Atlası ne zaman ve nerede çizilmiştir?

Katalan Atlası (The Catalan Atlas, Atlas Catalan) 1375'de üretilen ve üzerine bilgilendirici notlar düşülen ortaçağ dönemi dünya haritasıdır (Mappa Mundi). Kral V. Charles döneminden bu yana Fransa kraliyet kütüphanesinde (Bibliothèque nationale de France) yer almaktadır. Çağımız paftalama sistemine benzer üslupla hazırlanan harita, ilk grafiksel pusula gülünü (compass rose) içermesi açısında ünlüdür.

14. yüzyıl Avrupalılarının gözüyle dünyanın tasvir edildiği Katalan Atlası'nın Mayorka kartografya okulunda (Majorcan cartographic school) üretildiği ve dönemin ünlü illüminatörü (illustrator ve müzehhip) Cresques Abraham (Abraham Cresques) tarafından tezhip edildiği kaydedilmektedir.

Toplam ebadı 65 × 300 santimetre (yaklaşık 1,3 metrekare) olan Katalan Atlası, her biri yaklaşık 50 cm x 65 cm ebadında dikey olarak katlanmış altı parşömen yaprağa ayrılmıştır. Altın ve gümüş de dahil olmak üzere değerli madenlerden üretilmiş özel boyalarla yaldızlanmış ve renklendirilmiş altı parşömen daha sonraki yıllarda ikiye kesilerek ahşap panellere monte edilerek deriyle ciltli kitapçık haline getirilmiştir. Deri cilt içindeki 5 ahşap yaprağın her iki tarafına haritanın yarım sayfaları monte edilmiştir. Kahverengi deri cildin ön kapağında ilk yaprağın ilk yarısı, arka kapağın iç kısmında ise  son yaprağın ikinci yarısı monte edilmişti.

Resimlerle süslenen ilk iki yaprak, kozmografi, astronomi ve astrolojiyi kapsayan Katalanca dilinde yazılmış bilgilendirici metinler içerir. Metinler ve illüstrasyonlar Dünya'nın küresel şeklini ve dönemin dünyasının bilinen durumunu anlatmaktadı. Ayrıca denizcilere gelgitlere dair bilgiler verir ve geceleri yıldızlardan yön bulmaya dair tavsiyeler içerir.

Diğer dört yaprakta, Kudüs merkez alınarak dünya haritası çizilidir. İki yaprak Doğuyu ve kalan iki Avrupa ve Kuzey Afrika'yı tasvir eder. Birçok kentin çizimlerini içeren harita, Hıristiyan şehirlerini bir haç ile gösterir.

Katalan Atlası'nın oryantal kısmı çok sayıda dini referans içerir, Ortaçağ Mappae Mundi kültürünü ve zamanın seyahat edebiyatını yansıtır. Açıklayıcı metinlerde özellikle Marco Polo'nun seyahatlerini içeren Harikalar Kitabı ve Sir John Mandeville'in yolculuğu anlatan Mandeville'in Seyahatleri kitabından içerikler dikkkat çekicidir. Marco Polo tarafından açıklanan gelenekler ile gerçek veya hayali yerel ekonomik kaynaklar da haritada işaretlenmiştir.

Haritada dalgalı mavi dikey çizgiler, okyanusları simgelerken, önemli olduğu belirtilen yer adları kırmızı renkle , diğerleri siyah renkle yazılmıştır.

Atlasta Avrupa, İskandinavya, Mısır, Afrika, Çin, Hindistan, Hazar denizi, Arabistan, Orta Asya'da bulunan pek çok şehir, figürle ve yazıyla anlatılmıştır.

Anadolu Beylikleri'nin de gösterildiği Katalan Atlası, doğuda Yecüc-Mecüc kavmi olarak bilinen ve kutsal kitaplarda Gog Magog kavmi olarak geçen kavmi de tasvir etmektedir.

Zülfikar Emin - arkeolojikhaber.com