Klytaimestra nedir?

Klytaimestra:  Adı Klytaimestra ya da Klytaimnestra olarak geçer. Tyndareos'la Leda'nın kızıdır.

Leda kuğu kuşu haline girmiş tanrı Zeus'la birleştikten sonra, iki yumurta doğurmuş derler, birinden Helena ile Polydeukes, öbüründen Klytaimestra ile Kastor çıkmış, Helena ile Polydeukes Zeus'un dölleri, Klyaimestra ile Kastor ölümlü Tyndareos'un çocuklarıymış.

Klytaimestra mythos'ta Helena kadar eşsiz bir rol oynar, suç işleyen, adam öldüren, kötüye varan yolların hepsini deneyen kadın olarak yazarları sonsuzca esinleyen bir tip niteliğini kazanmıştır. Benliğinde zıt duyguların çarpıştığı öbür trajik kişiler gibi Klytaimestra'nın da destanda pek adı geçmez, sözü edilse de işlediği suçların asıl etkeni olarak gösterilmez, Klytaimestra aşığı Aigisthos'un elinde bir araçtır. Ancak tragedya, Klytaimestra özgür bir kişilik kazanır ve dramı daha derin, içindeki karşıt duyguların çarpışması daha karmaşık olduğundan Aigisthos-Klytaimestra ikiliğinde baş rolü alır.

Tragedya yazarlarından Aiskhylos da, Sophokles de, Euripides de Klytaimestra tipini kendi görüşlerine göre sonuna kadar işlemekten geri kalmamışlardır. Öyle ki Klytaimestra nicelik ve nitelik bakımından da efsanenin en göze çarpan kişilerinden biri olarak karşımıza çıkar, yani rol oynadığı tragedyalar hem çok, hem de bu tragedyalarda oynadığı rol biricik ve eşsizdir.

Bütün bu tragedyaları bir bir ele alamayacağımıza göre, hepsinin birden esinlediği Klytaimestra tipini özetlemeye çalışalım:

Klytaimestra'nın içinde başlıca yeri tutan duygu, çağdaş bir görüşle nitelenecek olursa, kıskançlık diye adlandırılmalıdır.

Klytaimestra ömrünün başından sonuna kadar kıskançlıkla kıvranmış durmuş, onu suca iten duygu da bu kıskançlık olmuştur. Helena'nın ikizi olmakla başlar bu kompleks; gerçi Agamemnon'la evlenmeden Klytaimestra'yi bazı efsaneler Tantalos'la evli gösterir, bu Tantalos Thyestes'in oğludur.

Agamemnon bu Tantalos'u da, çocuklarını da öldürür, Klytaimestra'nın kardeşleri Dioskur'ların saldırısına uğrayınca Klytaimestra ile evlenmek zorunda kalır. Uğursuzlukla başlayan bu evlenme sonsuz bir kin ve suç zincirinin birinci halkasıdır.

Agamemnon'la Klytaimestra mythos'ta geçinemeyen, birbirini sevmeyen çiftin ta kendisidir. İlyada'da bile krallar kralı tutsağı Khryseis'i meşru karısı Klytaimestra ile bir tutmak cüretini gösterir:

Doğrusunu isterseniz,

asıl karım Klytaimestra 'dan üstün o kız,

ondan aşağı değil yapısı,

boyu boşu, aklı, fikri yerinde,

üstelik ev kadını.

Khryseis'ten daha güçlü bir kuma da çıkarır karşısına: Troya'dan Kassandra'yı sarayına getirince, Klytaimestra'ya ona iyi davranmasını öğütler. Kadınlığı böylece hor görülen Klytaimestra ister istemez kendini kardeşi Helena ile kıyaslar, kadın ve eş olarak bunca şımarıklığı olan Helena'nın hiç ceza görmediğini, onun yüzünden kendi başına bunca belalar geldiğini yana yakıla dile getirir.

Ama Klytaimestra'nın kocasına olan asıl hıncı kadın yüzünden değildir. Onu koca, az daha evlat katili yapan kızı İphigeneia'nın kurban edilmesidir. Agamemnon'u bir türlü affedemez.

Bu yüzden duyduğu kini öbür çocuklarına da bulaştırır. Elektra'dan, Orestes'ten nefret eder. Elektra anasıyla sert tartışmalarından Klytaimestra'nın ileri sürdüğü bu Iphigeneia olayının, aslında suçluluğunu örtmek için bir bahane olduğunu yüzüne vurur. Gerçekten de tragedyanın sahneye koyduğu Klytaimestra yüreğinde en ufak bir analık duygusu olmayan bir kadındır, Orestes'e anana kıyma diye yalvarır, ama onun öldüğü haberini alınca tanrılara şükran adakları adayacak kadar sevinir.

Tragedyaların bazıları Agamemnon'un öldürülmesinde Klytaimestra'yı asıl fail olarak gösterir, kiminde de Mykene'de yalnız kaldığı için Aigisthos'un zorlamasına dayanamayıp kendini veren ve âşığının elinde bir araç gibi kullanılan bir zavallı kadın pozundadır.

Klytaimestra'nın ilginç ve karmaşık tipinin tam bir portresini okumak için Aiskhylos'un "Agamemnon", Sophokles'in "Elektra", Euripides'in "Elektra" ve "Orestes" tragedyalarını okumak gerekir.