Osmanlı padişahı Sultan Abdülaziz döneminde son şeklini alan saray, Atatürk'ün gazetecilerle bir araya gelerek cumhuriyet fikrini paylaştığı 16 Ocak 1923'teki toplantıya ev sahipliği yapmasıyla da tarihi önem taşıyor.

Kocaeli'de, Sultan Abdülaziz döneminde son halini alan ve Atatürk'ün gazetecilerle bir araya gelerek cumhuriyet fikrini paylaştığı yer olarak da bilinen Kasr-ı Hümayun Sarayı, ihtişamıyla yıllara meydan okuyor.
Deprem ve yangın gibi birçok badire atlatarak bugüne ulaşan saray yapısı, Osmanlı padişahlarına hizmet vermesinin yanı sıra Büyük Önder Mustafa Kemal Atatürk ve Fransız yazar Claude Farrere gibi tarihi isimleri ağırlamasıyla biliniyor.

Kocaeli Müze Müdürü Serkan Gedük; "Küçük Saray", "Av Kasrı" ve "Hünkar Köşkü" olarak da bilinen Kasr-ı Hümayun'un, İstanbul dışındaki tek saray yapısı olduğunu söyledi.

Saray müzenin tarihi hakkında bilgi veren Gedük, yapının ilk olarak 4. Murat döneminde ahşap olarak inşa edildiğini ancak deprem ve yangın gibi afetler sonucunda tekrar yapıldığını belirtti.

Gedük, son halini Sultan Abdülaziz döneminde alan yapının mimarının Garabet Amira Balyan olduğunu dile getirerek, "Yapı, 19. yüzyıl Batılılaşma dönemi sivil mimarlık örneklerinin tipik özelliğini yansıtmaktadır. Mimari süslemesinde dönemin barok ve ampir üsluplarının etkisi açık şekilde hissedilmektedir." diye konuştu.
Yapıda, iç süslemeleriyle değerlendirdiğinde eklektik bir üslubun söz konusu olduğuna dikkati çeken Gedük, şöyle devam etti:
"Kasr-ı Hümayun, birçok kaynakta 2 katlı kagir bina olarak geçse de küçük bir bodrum katı da mevcut olup dikdörtgen planlıdır. Yapının güney cephesinde giriş aksı ortada vurgulanmıştır. İki katlı, giriş cephesi mermer kaplıdır. Zemin kat ve üst kat ortalarında yuvarlak madalyonlarla hareketlendirilmiştir. Batı cephesinin görünümü ise daha sadedir. Yapının pencereleri ince uzun formda düzenlenmiş olup, iç mekanın aydınlatılmasını yeterli derecede sağlamaktadır."

- "İç süslemelerini yapan Bezirciyan başarısından dolayı saray nakkaşı oldu"

Yapının iç süslemesini 1858 yılında yapan Sepon Bezirciyan'ın, gösterdiği başarıdan dolayı saray nakkaşı olduğunu anlatan Gedük, "Bezirciyan'ın adı Dolmabahçe Sarayı'nın iç dekorasyonunu yapan sanatçılar arasında da geçmektedir. Yapının bezemelerinin onarım geçirdiği ve tavan süslemelerinin Fransız ressam Sasson tarafından sıva üzerine yağlıboya olarak yapıldığı da belirtilmektedir." dedi.

Yapının tavanındaki figürlerde Türk bayrağı, gücü sembolize eden savaş aletleri, dengeyi temsil eden terazi, müzik aletleri ile Sultan Abdülaziz'in tuğrasına da yer verildiğini belirten Gedük, bunun dışında süslemelerde genellikle kıvrık dal motifleri, Rumi, çiçek, meyve, manzara, natürmort ve hayvan tasvirli kompozisyonların kullanıldığını kaydetti.

Gedük, yapının 1967'ye kadar Vilayet ve Ziraat Odası, bu tarihten sonra İzmit Müzesi, 16 Ocak 2007'den beri de saray müze olarak hizmet verdiğini ifade etti.

- "Atatürk burada gazetecilerle toplantı gerçekleştirdi"

Kasr-ı Hümayun'un önemli bir toplantıya da ev sahipliği yaptığına işaret eden Gedük, şöyle konuştu:
"Kurtuluş Savaşı kazanılmış fakat henüz cumhuriyet ilan edilmemişti. Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Kasr-ı Hümayun'da 16 Ocak 1923'te gazetecilerle bir toplantı gerçekleştirdi. Toplantı saat 21.30'da başlayıp sabaha kadar sürdü. Toplantıya, Kurtuluş Savaşı boyunca yazılarıyla, yaptıkları haberlerle Milli Mücadele'ye büyük katkılar sunan gazeteci ve yazarları davet etti, onların fikirlerini aldı ve 29 Ekim'de ilan edilecek cumhuriyet rejimi fikrinin halkla buluşmasını sağladı."

Gedük, bu toplantının Erzurum ve Sivas kongreleri kadar önemli olduğunu vurgulayarak, "Kongrelerde Milli Mücadele'ye ilişkin kararlar alınmış, İzmit toplantısında ise Türkiye'nin yeni rotası çizilmiş ve cumhuriyetin temelleri atılmıştır." dedi.

AA İbrahim Aktaş