Tarım ve Orman Bakanlığına bağlı Doğa Koruma ve Milli Parklar (DKMP) Genel Müdürlüğü, halkalama, markalama, sayım ve verici takma yöntemleriyle kuş türlerine yönelik etkin koruma çalışmaları yapıyor.

Nesli tehlike altındaki Poyraz Kuşları

DKMP Genel Müdürlüğünden edinilen bilgiye göre, kuşların korunması ve takibi amacıyla çeşitli yöntemlerden yararlanılıyor.

Halkalama, markalama ve çeşitli vericilerin kuşlara yerleştirilmesi, doğrudan gözlem ve sayım yöntemleri, kuş göçlerine ve yaşam alanlarına dair önemli veriler elde edilmesini sağlıyor.

Türkiye'de kuş halkalama çalışmaları, ornitoloji (kuş bilimi) araştırmalarında önemli yer tutuyor. Halkalama, kuşun yakalanması, tür, yaş ve cinsiyet gibi bilgilerinin kaydedilmesinden sonra lastik çemberlerin bacaklarına takılmasıyla yapılıyor.

Kuşların ekoloji, biyoloji ve göçlerini araştırmak maksadıyla vücut bölgelerinin işaretlenmesi, boyanması, tanıtıcı ve ayırt edici işaretlerin takılması ile radyo ve uydu vericilerinin monte edilmesine markalama adı veriliyor. Bilimsel araştırma yöntemi olan kuş halkalama ve markalama çalışmalarına, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğünce izin verilirken çalışmalar koordine edilip destekleniyor.

Türkiye'deki 4 kuş halkalama istasyonundan Samsun'daki Cernek, Iğdır'daki Aras, Ankara'daki Eymir ve Antalya'daki Boğazkent aktif olarak çalışmalarını sürdürüyor.

Bu istasyonlarda çalışmalar, DKMP Genel Müdürlüğünün koordinasyonunda, Samsun 19 Mayıs, Iğdır, Ankara, Orta Doğu Teknik, Alanya Alaaddin Keykubat üniversitelerinin işbirliğiyle yürütülüyor. Geçen yıl ülke genelinde kurum tarafından koordine edilen çalışmalar sonucu 200 türden 28 bin 380 kuşun halkalanma çalışması yapıldı.

- Kara sırtlı martı 2 bin 809 kilometre uzakta görüntülendi

Geçen yıl 15 ayrı türden 35 kuşa ait geri bildirim verisi elde edildi. En eski geri bildirim, 2012'de Finlandiya'da halkalanan kara sırtlı martının geçen yıl ilk halkalandığı noktadan 2 bin 809 kilometre uzakta Türkiye'de canlı görüntülenmesiyle kayıtlara geçti.

2021'de 13 ayrı türden 39 kuşa, 2020'de 15 ayrı türden 30 kuşa ait geri bildirim verisi elde edildi.

Poyraz kuşu

İzleme çalışmaları kapsamında ise 2019'da 3 bozkır kartalına, 2 turnaya, 2020'de 1 kızıl akbabaya, 1 kara akbabaya, 2021'de 4 turnaya, 1 bozkır kartalına, geçen yıl ise 1 turnaya ve 1 bozkır kartalına verici takılarak izleme yapıldı.

- Kuş sayımları 15 Ocak-15 Şubat döneminde yapılıyor

Bu çalışmaların yanı sıra su kuşları her yıl sulak alanlarında kış döneminde gözlemlerle sayılıyor.

Türkiye'de sulak alan koruma çalışmalarına yön vermek, yıllara göre tür sayısı ve popülasyon büyüklüklerindeki değişimleri takip, sayım sonuçlarına göre sulak alanlar, su kuşları ve çevre koruma konusunda kamuoyunun bilgilendirilmesine katkı sağlamak amacıyla Genel Müdürlük koordinasyonunda teknik personel, akademisyenler, sivil toplum kuruluşları ve gönüllü kuş gözlemcilerinin katılımıyla kış ortası su kuşu sayımları gerçekleştiriliyor.

Su kuşları için önem arz eden alanlarda her yıl 15 Ocak-15 Şubat döneminde gerçekleştirilen bu çalışmalarda kuş hareketliliği tespit edilmeye çalışılıyor. Türkiye genelinde geçen yıl yapılan çalışmalarda 135 alanda, 104 kuş türünden 1 milyon 396 bin 369 su kuşu sayıldı.

Bu çalışmaların yanı sıra nesli tehlike altında olan bazı kuş türlerine yönelik eylem planları hazırlandı. DKMP Genel Müdürlüğünce toy, tepeli pelikan, turna ve kelaynak için uygulanan eylem planları çeşitli faaliyetleri kapsıyor. Şah kartal için de tür eylem planı hazırlama çalışmaları devam ediyor.

AA Enes Duran