Miletos neresidir?

1. Miletos: Aydın’ın Söke ilçesi Akköy yakınında, Maiandros Irmağı’nın ağzında kurulmuş antik kent.

MÖ 2. bin yılda kurulmuş olan Miletos’a MÖ 1500’lerde Giritliler yerleşti.

İzleyen dönemde Mikenlerin kontrolüne girdi.

Hitit kayıtlarında kentin adı Milawanda olarak geçer.

Eski Yunan yazarlarına göre buranın ilk halkı Karyalılar ve Leleglerdi.

MÖ 1000’lerde Neleus önderliğindeki Ionlar Miletos’a yerleşti.

MÖ 800’den sonra kentte aristokratik bir yönetim kuruldu.

MÖ 687’den sonra tiranlarca yönetilen Miletos denizaşırı yerlerde koloniler kurmaya başladı.

Kurduğu 90 koloni ile MÖ 6. yüzyılda adeta bir deniz imparatorluğu haline geldi. En önemli kolonileri arasında Hellespontos kıyısındaki Abydos ve Lampsakos Propontis’in güney kıyılarındaki Kyzikos ve Kios; Pontos Eukseinos’un güney kıyıları üzerindeki Sinope, Amisos ve Trapezos sayılabilir.

Miletos’un deniz gücü ve kolonileri Lidya Krallığı ile giriştiği mücadelenin hem sebebi hem de sonucuydu.

On iki yıl Lidyalılar ile mücadele ettikten sonra anlaşma yoluna gitti, bunun üzerine Lidya kralı Alyattes kente iki Athena Tapınağı yaptırdı. Doğa filozofları olarak anılan Thales, Anaksimandros, Anaksimenes, coğrafyacı Hekataios kentin bu dönemde yetiştirdiği ünlü kişilerdendir.

MÖ 494 yılındaki Lade Deniz Savaşı ile son bulan Ionia Ayaklanması’na önderlik eden kent, bu savaştan sonra yıkıldı, halkının büyük bir bölümü sürgün edildi ve bölgenin en büyük kenti olma özelliğini Efes’e kaptırdı.

Herodotos Miletos’un düşüşüne Atmalıların tepkisini şöyle anlatır: "Phrynikhos Miletos’un düşüşünü anlatan dramını oynatırken bütün tiyatro gözyaşlarına boğulmuş, halka böyle büyük ve ulusal bir acıyı hatırlattığı için bin drakhme para cezasına çarptırılmış ve dramın oynatılması yasak edilmiştir.”

Yine de kent ıssızlaşmadı ve MÖ 479’daki Mykale Çarpışmasından sonra Attika-Delos Deniz Birliğine katıldı, senede beş talent vergi ödüyordu.

Bu dönemde ünlü hemşerisi mimar Hippodamos’un da katkısıyla ızgara planına göre yeniden düzenlendi. II. Peloponnesos Savaşı’nda Atina’ya isyan ederek Sparta tarafına geçti.

Ksenophon Pers kralına karşı isyan hazırlığında olan Kyros(genç)’u destekleme eğiliminde olan Miletosluların satrap Tissaphernes tarafından sürgüne yollandığı anlatır.

Daha sonra sırasıyla Persler, İskender, Seleukoslar ve Pergamon Krallığının egemenliğinde bulundu.

MÖ 133’te Roma’nın Asya eyaleti içinde yer alan kente Aziz Paulus MS 51 yılında uğradı.

Strabon dört limanı olan Miletos’ta Apollon kültünün önemli bir yeri olduğunu yazar.

Homeros ise Miletos’ta kaba konuşan Karia’lıların oturduğunu yazar.

Kentin en önemli kutsal alanı 16 km. uzakta bulunan Didyma’dır.

MS 3. yüzyılda Got akınlarından zarar gören ve limanı alüvyonla dolan kent, küçülerek de olsa varlığını MS 7. yüzyılın sonlarına değin korudu.

Heredotos’un “Ionia’nın incisi” şeklinde tanımladığı Miletos’un ekonomisi antik çağda seramik üretimi, dokumacılık ve zeytinciliğe dayanıyordu.

MÖ 6. yüzyıldaki nüfusu 20-30 bin olarak tahmin edilir.

Miletos’ta ilk kazılar 1899’da Theodor Wiegand tarafından başlatılmıştır.

2. Miletos: Milet şehrinin kurucu kahramanı. Efsaneye göre Apollon'un oğludur. Girit'te doğmuş ve Minos onu Girit'ten sürmüş, Anadolu'ya gelince de Maiandros ırmak tanrının kızıyla evlenmiş. Kaunos'la Biblys'in babası sayılır. Başkaca bir efsanesi yoktur.