Dünyanın bilinen en eski yapıştırıcı imalatının Neandertaller tarafından yapıldığı tahmin ediliyor. 200.000 yıl önce Huş ağacından üretilen katran bugüne dek bilinen en eski tutkal imalatıydı. Peki o günkü koşullarda bu nasıl başarılmıştı? Leiden üniversitesi arkeologları Paleolitik katran üretimi için üç olası yöntem keşfettiler.

Bir Neandertal mızrağı genellikle iki kısımdan oluşur. Çakmaktaşından yapılmış delici ve kesici kısım ile tutup kakmak ya da fırlatmak için kullanılan sap kısmı. Peki, bu iki unsur birbiriyle nasıl birleştiriliyordu?

Taş Devrini konu edinen çizimlerde ve filmlerde genellikle bunların sarmaşıklarla ya da deri sicimlerle bağlandığı betimlenir. Ancak bu fiziki birleşim teorik olarak mantıklı görünse de pratik olarak pek işe yaradığı iddia edilemez.

Ama Neandertaller sanıldığının aksine mızraklarının sap ve uç kısımlarını birbirine bağlamıyor, kendi ürettikleri tutkalla yapıştırıyorlardı. Bu son zamanlarda arkeologları ve antroplogları en çok şaşırtan konular arasında yer alıyor. Çünkü neanderthallerin kullandığı yapıştırıcı doğada bulunan bir reçine türü değil, ısıl yöntemle imal edilen bir nevi katrandı.

Arkeolojş alanlarında Neandertallerin huş ağacından katran kullandığına dair pek çok veri var. Ancak onların son derece zor işlem gerektiren katranı nasıl ürettikleri hâlâ bilinmiyor. Bu arkeolojik sırrı çözebilmek ve ilk tutkalın nasıl üretildiğini anlayabilmek için ilginç bir çalışmaya imza atıldı.

Araştırma sonuçları; Scientific Reports (Bilimsel Raporlar) dergisinde 31 August 2017 tarihinden yayınlanan Hollanda Leiden Üniversitesi Arkeoloji Fakültesi'nden Paul R. B. Kozowyk, Geeske H. J. Langejans ve M. Soressi,  D. Pomstra imzalı Experimental methods for the Palaeolithic dry distillation of birch bark: implications for the origin and development of Neandertal adhesive technology (Huş ağacı kabuğunun paleolitik kuru damıtımı için deneysel yöntemler: Neandertal yapışkan teknolojisinin kökeni ve gelişimine etkiler) başlıklı makalede yayınlandı.

DENEYSEL ARKEOLOJİ ve ÜÇ OLASI YÖNTEM

Neanderthal yapışkan teknolojisinin, huş ağacı katranını, akeramik teknikler kullanılarak üretebilmesini günümüz mantığı ile kavramak pek kolay değil.

Araştırmacılar arkeolojik gizemi aydınlatabilmek için yalnızca Neandertallerin kullandığı araç ve malzemeleri kullanarak çalıştı.

Deneysel arkeolojik araşırma sonucunda olası 3 ayrı yöntem keşfedildi. Araştırmcıların iddiasına göre Neandertaller, ilk yapıştırıcıyı, yaklaşık olarak 200.000 yıl önce bu yöntemlerden biri ile üretebiliyordu.

BİRİNCİ YÖNTEM BASİT AMA KÜLLÜYDÜ

Paul Kozowyk ve Geeske Langejans'ın liderliğinde, araştırmacıların huş ağacından kabuk çıkarmak için kulandıları en basit yöntemde ateşe ve ağaç kabuğundan bir rulo kullanılıyor. Ancak bu tür imalatla elde edilen tutkal bir hayli küllü oluyor. Üstelik elde edilen katran miktarı kullanılamayacak kadar az miktardaydı.

Bu yüzden araştırmacılar biraz daha 'karmaşık' düşünerek Paleolitik katran üretimi için iki ayrı yöntem daha geliştirebildiler. Ancak ortada bir sorun var. Bilim adamları her ne kadar günümüz koşullarında çok basit düşünse de Neandertaller için bu yöntemler o kadar da basit değildi. Onların zihin kapasitelerinin bu iki yöntemi idrake yetmesi gerekiyordu.

GELİŞMİŞ ZİHİNSEL ÖZELLİKLERE SAHİP OLMALIYDILAR

Araştırma ekibi kaleme aldıkları makalede araştırmaları hakkında şunları söylüyorlar: "Bu makalede, basitten komplekse kadar çeşitli paleolitik katran üretimi için üç deneysel yöntem ayrıntılı olarak açıklanmaktadır. Her yöntem için yakıt, zaman, malzeme, sıcaklık ve katran verimi kaydedildi ve bunları Paleolitik Çağ'da bilinen katranla mukayese ettik. Sonuçlarımız, Neandertaller tarafından halihazırda kullanılan materyalleri ve teknolojiyi birleştirerek yararlı miktarda katran elde etmek mümkün olduğunu göstermektedir. Seramik bir kap gerekmez ve sıcaklık kontrolü önceden düşünülen düzeyde yüksek olmayabilir. Bununla birlikte, Neandertaller, imalat için; yapışkan, yapışkanlık ve viskozite gibi bazı maddi özelliklerini tanıyor olmalıydı. Neandertallerin, ateş sıcaklıklarını hassas şekilde kontrol etme ve yapışkan özelliklerini yönlendirilebilmek için, gelişmiş zihinsel özelliklere sahip olmaları gerektiği düşünülmektedir. Deney ürünlerimiz, yöntem ve ortam sıcaklığına bağlı olarak tutarlılık bakımından farklılık gösterdiğinden, burada 'tar' (katran) terimini burada kullandık. Tar, destrüktif distilasyon sırasında başlangıçta üretilen komple malzemeyi daha doğru olarak tarif ederken, adım genellikle daha katıdır ve daha fazla rafine edilmesini gerektirebilir. Katran üretilen kül höyüğü en zor olanıydı, çünkü sıvıların ve uçucuların çoğu, külün gözenekliliği nedeniyle üretim sırasında kolaylıkla kaçabilir. Çukur rulo ve yükseltilmiş yapı yöntemleri daha yumuşak malzemeler üretti. Ayrıca sadece hafif kömür ve toprak kirliliği içeriyordu"

Sıcaklık kontrolü

Kozowyk ilk deneysel çalışmada huş ağacından az miktarda katran çıktığını ve bunun işe yarar türden olmadığını belirttikten sonra, '"Bunun, ateşin dar bir sıcaklık aralığında kullanılmasıdnadan kaynaklandığını düşünüyoruz. Bununla birlikte, katran üretmenin başka yolları olabildiğini düşündük ama bunun için ateşin sıcaklığını kontrol etmek gerekiyordu" dedi.

BASİTTEN KARMAŞIĞA

Kozowyk ve çalışma arkadaşları Neandertallerin, ateş ve huş ağacı kabuğundan katran üretmek için karmaşık  yöntemler geliştirmiş olabileceklerini iddia ediyorlar. Neandertallerin mevcut bilgi ve malzemeleri birleştirerek katran üretimini keşfetmeleri zamanla onu daha gelişmiş yöntemlerle kontrollü üretmelerine yol açmış olmalıydı.

Yöntemlerden biri huş ağacı kabuklarının mangal kömürü üretir gibi küle gömülerek katrana çevrilmesiydi.

 

Bir diğer yöntem ise huş ağacı kabuklarının tandırımsı bir çukura gömülerek ateş yakılmasıydı.

arkeolojikhaber.com