Neolitik çöplük altında bulunan neolitik çağda inşa edilmiş taş levhalardan oluşan yapının ne amaçla yapıldığı çözülemedi.
İskoçya'daki Orkney Adalarında çalışan arkeologlar, Brodgar Ness yarımadası üzerinde neolitik çağdan kalma atıkların altında gizemli bir taş yapılaşma keşfetti. Brodgar Ness; iki tuzlu su gölünü birbirinden ayıran birkaç yüz metre genişliğinde 6.2 dönümlük araziden oluşan bir yarımada.
Günümüzden yaklaşık 5.400 yıl önce inşa edildiği tahmin edilen yaklaşık 33 Ayak (10 metre) uzunluğunda ve 13 Ayak (4 metre) genişliğindeki gizemli yapının işlevi araştırılıyor. Taş levhalardan oluşan yapının hangi maksatla yapıldığı anlaşılamadı. Taş Levhaların altında bir yol olma ihtimali üzerinde de duruluyor.
Ness sitesi ekolü denilen tarzdaki yapılaşmaları andıran bulunan taş levhaların etrafındaki işaretlerden yola çıkan bazı arkeologlar taş levhaların dini ritüel için kullanılan tapınak olma ihtimali bulunduğunu düşünüyor.
Taş levhaların Taş Daire denilen Brodgar Çemberi (Ring of Brodgar) ve Taş Devri Çemberi (Neolitik henge) denilen Stenness Standing Stones yapılarına yakın coğrafyada bulunmasını da savlarına destek olarak sunuyorlar.
Arkeologların bir kısmı ise büyük taş levhaların altındaki en büyük Neolitik çöplük" olduğunu tahmin ediyorlar.
Taşlarının yakınında bulunan bir insan kol kemiğinin de yapıyı inşaa edenlere ait olup olmadığı araştırılıyor.
Dünyanın en gizemli yapılarından bir de aynı adalarda
İskoçya’da Orkney Adaları üstünde bulunan yuvarlak höyük benzeri gizemli binalar ise Skara Brae ismiyle anılır. Bu oluşumların Piramitlerden daha eski olduğuna inanılıyor. 5 bin yaşında olduğu tahmin edilen yapıların volkanik kül yığını altında hiç bozulmadan günümüze kadar geldiği anlaşılıyor. Kimi, ne amaçla yaptığı bilinmeyen yapılarda, insan iskeletleri, oymalar ve antik dini ritüel eşyaları bulunmuştu.