Nif (Olympos/Kemalpaşa) Dağı, İzmir (Smyrna) Körfezi’nin doğusunda, Kemalpaşa, Torbalı ve Buca ilçelerinin ortak sınırları çevresinde konumlanır.

Nif Dağı’nın Prehistorik Çağlar’dan Bizans Dönemi sonuna dek önemli kültür varlıkları barındırdığı Yapılan Arkeolojik Geziler (1999-2001) ve Yüzey Araştırmaları (2004-2005) ile saptanmıştır. Bu araştırmaların ardından 2006 yılında, Birinci Derece Arkeolojik sit ilân edilen Karamattepe, Ballıcaoluk, Dağkızılca ve Başpınar mevkilerinde, Bakanlar Kurulu Kararıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı ile İstanbul Üniversitesi adına Prof. Dr. Elif Tül Tulunay başkanlığında ilk kazılara başlanmıştır.

KARAMATTEPE Mevkii’nde, keramik ve küçük buluntularla MÖ. 8. yüzyılın son çeyreğinden MÖ. 6. yüzyıl ortalarına dek tarihlenen, genelde dikdörtgen mekânlara ait taş temel ve duvar kalıntılarına sahip, daha önce bilinmeyen bir Geometrik-Arkaik Dönem yerleşimi gün ışığına çıkmaktadır. Arkaik Dönem’de (olasılıkla Pers istilası sonrasında) terk edilmiş olduğu anlaşılan ve MÖ. 5. yüzyıla ait buluntu ele geçmeyen bu alan, MÖ. 4. yüzyılın son çeyreğinden itibaren, 50-60 yıl kadar bir nekropolis (mezarlık) olarak kullanılmıştır. Bu Erken Hellenistik Dönem nekropolisini, hem ölü gömme (12), hem de ölü yakma (2) geleneklerini yansıtan 14 mezarın keramik ve sikke buluntuları kanıtlamaktadır. Karamattepe’de ayrıca, Khalkolitik Dönem örneklerine benzeyen, 3 adet siyah taştan (diorit) el baltası, birkaç keramik parçası ve 1 ağırşak ele geçmiştir.

BALLICAOLUK Mevkii’ndeki yerleşimin Hellenistik Dönem’e ait görkemli savunma duvarları, özellikle doğu kısmında 3 m.’lik büyük taş bloklara ve güneyde bağımsız bir kuleye sahiptir. Sondaj ve kazılarda bulunan keramik ise, MÖ. 8. yüzyılın son çeyreğinden MÖ. 2. yüzyılın ortalarına dek tarihlenmekte ve burada da Karamattepe ile çağdaş Geometrik-Arkaik erken bir yerleşimin varlığını ortaya koymaktadır.

DAĞKIZILCA Mevkii’nde, tümülüs altı tek veya iki odalı mezarlar, pişmiş toprak lahitler ve taş kist (sandık) mezarlar bulunan bir nekropolis mevcuttur. Buradaki oda mezarlar, maalesef kaçak kazıcılar tarafından yoğunlukla tahrip edilmiş ve soyulmuştur. Keramik ve sikke buluntuları, MÖ. 5. yüzyılın ikinci çeyreğinden, MS.4. yüzyıla dek geniş bir zaman dilimi içine tarihlenmektedir.

BAŞPINAR Mevkii’nde, dıştan köşeli içten yuvarlak tek apsisli büyük yapı (A Yapısı), üç apsisli, tabanı opus sectile döşemeli kilise (B Yapısı) ve güneyindeki küçük şapelden (C Yapısı) oluşan bir Bizans Yapı Kompleksi ortaya çıkmaktadır. Küçük buluntular (çeşitli sikkeler ile çoğunluğu MS. 13. Yüzyıla (Laskarisler Dönemi) tarihlenen sırlı keramik ve cam parçaları) arasında nadir örnekler yer almaktadır. Ayrıca yapıların içinde ve çevresinde 15 mezar bulunmuştur.

Nif Dağı Araştırma ve Kazı Projemiz, daha 1999 yılındaki ilk gezimiz sırasında öngördüğümüz gibi, Batı Anadolu’nun bu dağlık kesimindeki kültür varlıklarını gün ışığına çıkarıp, bölgeler arası ilişkiler ve yerel atölyeler konusuna yeni bilgi ve ipuçları kazandırarak, yörenin kültür tarihinin aydınlanmasına önemli bir katkı sağlamaktadır.

Nif Dağı Kazısı 2006 yılından bu yana İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Elif TÜL TULUNAY başkanlığında yürütülmektedir.

Web sayfaları: http://nifolympos.com

http://www.istanbul.edu.tr/nif

Kaynak: Prof. Dr. Elif TÜL TULUNAY, İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü