İlk sinema ansiklopedisini yazan, mütercim, dilbilim uzmanı, sinema eleştirmeni ve kuramcısı Nijat Özön, vefatının 10. yılında yad ediliyor.

Yazın tarihçisi Mustafa Nihat Özön'ün oğlu Nijat Özön, 25 Aralık 1927'de İstanbul Beyoğlu Kumbaracılar Yokuşu'nda dünyaya geldi.

İlköğrenimini İstanbul’da, orta ve yükseköğrenimini Ankara’da tamamlayan Özön, 1952'de Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'nin Türk dili ve edebiyatı bölümünden mezun oldu.

Kütüphanecilik eğitimi de alan Özön’ün sinemayla ilgili ilk yazısı, Aralık 1950'de Yağmur ve Toprak dergisinde çıktı.

Nijat Özön, 1952-1954'te yayıncılık, 1955-1958'de çevirmenlik yaptı, 1958’den 1980'de emekli olana kadar görev yaptığı Anadolu Ajansında ise çevirmen, sekreter ve bölüm şefi olarak çalıştı. 1966-1968'de Ankara Üniversitesi Basın ve Yayın Yüksekokulu'nda görev yapan Özön, 1964’ten 1992'ye kadar, Fransa Büyükelçiliğinin "Fransa’dan Haberler" adlı haftalık bültenini yayımladı.

- İlk kitabı "Sinema Sanatı", 1956'da yayımlandı

Türkiye'de sinemayı hemen her yönüyle ciddi olarak ele alıp sinema biliminin yerleşmesinde ilk emeği geçenlerden olan Özön, sinema üzerine ilk kitabı "Sinema Sanatı"nı ve ilk ciddi sinema dergisi "Sinema"yı, 1956'da okuyucuyla buluşturdu. Özön, 1958'de ilk sinema ansiklopedisi, "Ansiklopedik Sinema Sözlüğü"nü, 1962'de "Türk Sineması Tarihi"ni, 1964'te "Sinema El Kitabı"nı, 1968'de "Türk Sineması Kronolojisi"ni, 1972'de ise "100 Soruda Sinema" adlı eseri sinemaseverlere sundu.

Bilgi Yayınevinin "Sinema Dizisi"ni 1965-1968 arasında yöneten Özön, Türk Dil Kurumunun önerisiyle sinema ve televizyon terimlerinin Türkçeleştirilmesine katkıda bulundu. Özön'ün kaleme aldığı "Sinema Terimleri Sözlüğü" 1963'te, "Sinema ve Televizyon Terimleri Sözlüğü" adlı eser 1983'te, "Sinema: Uygulayımı, Sanatı, Tarihi" eseri de 1985'te yayımlandı.

Sinema yazarı Özön, Eisenstein, Pudovkin ve Bazin gibi temel sinema kuramcılarının yapıtlarıyla bazı klasiklerin senaryolarını da Türkçeye çevirdi.

- Türkçe diline ilişkin çeşitli eserler de kaleme aldı

Ayrıca 1975'te Arkın Sinema Ansiklopedisi’ni hazırlayan Özön, 1984'te Cumhuriyet Dönemi Türk Ansiklopedisi’nin Türk sinemasıyla ilgili bölümlerini yazdı.

Nijat Özön, 1980’de SİYAD Onur Belgesi, 1984’te İFSAK Sinema Ödülü, 1989’da 8. Uluslararası Film Festivali Onur Ödülü, 14 Kasım 1989 Türk Sineması Günü’nde ise sinemaya kırk yıl emeği geçenlere verilen plaketi aldı.

Fransa Milli Eğitim, Gençlik ve Spor Bakanlığı, Fransız dili ve kültürünün yayılmasına katkısından dolayı Özön'e 1990'da Palme academique nişanının "Officier" rütbesini verdi.

Njiat Özön'ün ayrıca "Resimli Uygulamalı Dilbilgisi" (1954), "Söylenişli Fransızca-Türkçe Sözlük" (1965, 1972, 1988), "Dil Kılavuzu" (1985, 1986, Güzel Türkçemiz adıyla 1986, Büyük Dil Kılavuzu adıyla 1995), "Okullar İçin Yeni Türkçe Sözlük" (1995), "Büyük Yazım Kılavuzu" (1999) ve "Temel Yazım Kılavuzu" (1999) adlı eserleri de yayımlandı.

Sinemada biçim ve estetiğe önem veren, sözünü sakınmayan bir yazar olarak tanınan Özön, 15 Aralık 2010'da kalp rahatsızlığı nedeniyle tedavi gördüğü Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'nde hayatını kaybetti.

- Özön'ün Türkçeye kazandırdığı eserler

"Film Duyumu", Sergey M. Eisenstein

"Film Biçimi", Sergey M. Eisenstein

"Potemkin Zırhlısı" / "Harp Esirleri "/ "Cehennemden Dönüş", Sergey M. Eisenstein

"Çağdaş Sinemanın Sorunları" Andre Bazin

"Cehennemden Dönüş" John Ford, 1967,

"Harp Esirleri" Renoir 1967

"Sinemanın Temel İlkeleri" V. I. Pudovkin,1966

Derleyen: Hilal Uştuk - aa