Niobe nedir?

Niobe:  Niobe, babası Tantalos ve kardeşi Pelops gibi Anadolu'ya özgü efsanelik bir tiptir.

Bu üç kişinin efsanesi de Anadolu'da kaynak bulur, oradan Yunanistan'a yayılır ve yerli Yunan efsanesi gibi gösterilir.

Niobe babası Tantalos'un kral olduğu Sipylos (Manisa) dağının yöresinde doğmuş ve yaşamaktadır. Tanrıça Leto ile birlikte büyümüş, onunla arkadaşlık etmiş olması hayatının bu dönemine rastlar herhalde. Ama efsaneye göre Niobe Thebai kralı Amphion'la evlenmiş ve ondan birçok çocukları olmuştur.

Dramı çok çocuklu olmasından ileri gelir. Her çeşit sanatçıya tükenmez bir esin kaynağı olan Niobe'nin öyküsünü en açık seçik biçimde Homeros anlatır: Priamos oğlu Hektor'un ölüsünü almak için Akhilleus'a geldiğinde, Akhilleus ölüyü geri vermeye razı olur ve ihtiyar kralı barakasında konuklar, ama şafak söküp de ölüyle birlikte Troya'ya dönmeden önce de biraz yemek yemesini ister, onu kandırmak için de Niobe'yi örnek olarak gösterir. 

Güzel saçlı Niobe 'nin de yemek geldi aklına,

oysa on iki çocuğu ölmüştü sarayında,

altı kızı, ergen altı oğlu.

Apollon öfkelenmişti Niobe'ye,

öldürmüştü oğullarını gümüş yayıyla,

kızlarını da okçu Artemis öldürmüştü.

Niobe güzel yanaklı Leto ile bir tutuyordu kendini,

diyordu Leto iki çocuk doğurdu,

bense bir düzine.

İki kişi, ApollonΊα Artemis, öldürdü hepsini.

Ölüler yatıp kaldılar kanlar içinde,

kimsecikler yoktu onları gömecek,

herkesi tasa çevirmişti Kronos oğlu.

Göklü tanrılar gömdü ölüleri onuncu günü,

işte o gün yemek geldi Niobe'nin aklına,

gözyaşı dökmekten yorgun düşmüştü.

Bugün Sipylos kayalarında, ıssız doruklarında,

Akheloos ırmağı kıyısında oynaşan

su perilerinin Yatakları var derler ya, işte oralarda, 

tanrı buyruğuyla taş olmuştur Niobe,

yüreğine sindirir durur acılarını.

Niobe gerçekten de taş kesilmiştir. Efsanesi bugün de yaşar: Manisa'da kadın yüzü biçiminde bir kaya vardır, bir derenin üstüne sarkan kapkara, pürtük pürtük bir kaya, göz yerindeki oyuklarından su sızar; Niobe'nin gözyaşları derlerdi ve derler. Ağlar durur yaşlı ana yitirdiği bunca çocuklarına. Ama birkaç kilometre ötede, Sipylos dağının yamaçlarında, çalılıklar arasında başka bir kaya, Ana Tanrıça Kybele'nin anıtı vardır. 

Manisa'da. Kybele ana, Niobe ana, bir de öç alan, analıkta her ölümlüden üstün olduğunu açığa vuran Leto ana. Bunlar hep aynı inanç ve efsane zincirinin halkalarıdır. Niobe kayasının biraz ötesinde Mesir bayramı kutlanır bugün de Manisa'da, bir bahar ve bereket bayramıdır bu, camiden aşağı halka atılan kutsal macunlar kısırlığı önler, doğurganlığı kamcılarmıs.

Kybele, Leto, Niobe aynı simgenin başka başka kişilerde canlandırılmasıdır. Niobe efsanesi özbeöz Anadolu efsanesidir, Thebai ile Amphion'la hiçbir ilişkisi yoktur gerçekte. Nitekim Niobe'nin asıl dramı yurdu olan Sipylos dağının eteklerinde geçer ve çocuklarının babası olan Amphion'dan hiçbir söz edilmez, giderek Amphion'un tanrılarca öldürülen çocukların babası olduğu bile belirtilmez. Anadolulu Ana Tanrıça kültü anaerkil bir toplum düzenine dayanır, üretilen varlığın babası aranmaz, üretme önemlidir ve anaç varlık taşır çocuğun yaşamı boyunca sorumluluğunu ve gururunu. Nitekim Leto -ki Kybele'nin Lykia yöresindeki bir tıpkısıdır- Zeus'tan gebe kalmış der efsane -bu efsanenin de babaerkil düzen yerleştikten sonra uydurulduğu açıkama Apollon'la Artemis'in doğumlarında da, sonraki eylemlerinde de baba tanrının hiçbir rolü yoktur (Leto, Kybele). Niobe dramı tragedya yazarlarını olduğu kadar plastik sanatları da esinlemiştir: Dünya müzelerinin birçoklarında tanrılarca öldürülen Niobe çocuklarının heykelleri sergilenmiştir. Ne tuhaf ki hiçbiri Manisa'daki gözlerinden şıp şıp yaşlar damlayan kara kaya kadar dokunaklı değildir. (2) Geç çağlarda Yunanistan kaynaklı bir Niobe daha uydurulmuştur: Peloponez'de yaşamış ilk adamın kızı olarak gösterilir, yani ilk kadın, bir çeşit Havva, bütün canlıların anasıdır. Zeus tanrı onunla birleşerek Argos ve Pelasgos'u doğurtmuş. Bu Niobe, Zeus'un yaklaştığı ilk ölümlü kadınmış. Bu efsaneden Ana Tanrıça imgesinin yaygınlığı ortaya çıkar: Yunanistan da kurucu kahramanlarına, Argos ve Pelasgos gibi yerli atalarına bir ana bulmak hevesine düsmüs ve ilk kadınla ana tanrıca motiflerini birleştirerek Niobe adlı bir efsane kişisi uydurmuştur.