Kutsal çeşme, kutsal alan, kutsal yapı

Nymphaion: Nymphaeum 

1. Yunan ve Roma mimarilerinde, orman, göl, dağ ve kırlarda yaşayan su perileri olan Nymphalara adanmış kutsal alan ya da yapı.

Başlangıçta içinde bir kaynak ya da akarsu bulunan doğal mağaralar bu adla tanımlanmış, daha sonra nişler, heykel ve sütunlarla bezeli anıtsal çeşme yapıları nymphaion adını almıştır.

Arkaik Dönemin ilk örnekleri bir kayanın işlenmesiyle elde edilmiş, ayrıca ev biçimli ve tek katlı uygulamalar da yapılmıştır.

Helenistik ve Roma dönemlerinde cepheleri çok katlı, sütunlu bir mimariyle bezenmiş, bu sütunlar arasındaki nişlere yerleştirilmiş heykellerin bile ağzından sular akıtılmıştır.

Roma imparatorluk Dönemi'nde iyice anıtsallaşan nymphaionlar bir kent içinde agora, tiyatro, hamam vb kamu yapıları yakınında, cadde kenarlarmda, su yolunun kente ulaştığı noktada kurulmuşlardır. Özellikle sütunlu caddeler üzerinde yer alan nymphaionlar sütun sıralarının tekdüzeliğini de kırarak kentsel mekâna hareket katmışlardır.

Bu dönemde, genellikle rotond biçiminde yapılan rıymphaionlar Cumhuriyet Dönemi sonu ve İmparatorluk Dönemi başında, grottolarla birlikte İtalya'da, özellikle kent Roma ve çevresinde villa bahçelerinin sevilen öğeleri olmuşlardır.

Anadolu'da da Antikçağ'ın büyük kentlerinde görkemli uygulamalar yapılmıştır.

Ephesos'ta Kuretler Caddesi'nde yer alan ve büyük bir havuzu üç yandan çevreleyen Traianus Çeşmesi kentin en önemli nymphaionudur.

Bu yapı başta imparator Traianus'unki olmak üzere çeşitli heykellerle bezenmiştir. Gene bir İonia kenti olan Miletos'ta MS 2. yüzyıla tarihlenen nymphaion üç katlıdır. Hierapolis'te Apollon kutsal alanı içinde yer alan, aynı tarihli nymphaionun önünde büyük bir havuz düzenlenmiştir.

Pamphylia bölgesindeki Side'de ana kent kapısının karşısmda 12 metre yükselen anıtsal nymphaion ünlüdür. Gerçekte 20 metre yüksekliğe ulaştığı anlaşılan yapı, üç katlı, sütunlu ve heykelli cephesinin yanı sıra önündeki büyük havuzla da dikkat çekicidir.

Bu örneğin dışında daha mütevazı nymphaionlarm da bulunduğu Side gibi, bir başka Pamphylia kenti olan Perge'de de çeşitli dönemlerde birden fazla nymphaion yapılmıştır.

2. Roma'da genel ev.